تصحیح ابیاتی از نظامی گنجه ای در چاپ های لیلی و مجنون و هفت پیکر

به رغم کوشش هایی که تا امروز در تصحیح انتقادی لیلی و مجنون نظامی گنجه ای صورت گرفته است متن این منظومه همچنان نیازمند بازبینی نسخه های کهن و تصحیح مجدد است. تصحیحاتی که پس از پژوهش برتلس در آکادمی اتحاد جماهیر شوروی و شرح و تصحیح وحیددستگردی صورت گرفته عمدتا حاصل تحقیق ایشان را بازنشرکرده اند مثل اینکه برخی مصححان، ضبط عین نسخه های آنان را تکرارکرده اند یا در برخی موارد با اعتماد به خوانش ایشان تلاش کرده اند قرائت و خوانش دور و ناراست آنان را شرح و توجیه کنند. در این مقاله پنج مورد از ضبط های اشتباه یا ناقص و نادرست در چاپ های برتلس و وحیددستگردی را بررسی کرده ایم. نتیجه تحقیق نشان می دهد باید در ضبط های نسخه های مورد استفاده وحیددستگردی و برتلس تا پیداشدن نسخه یا نسخه های بهتر و کهن تر باتردید نگریست زیرا وجود سهو و خطا در خوانش آنان محتمل است. در این مقاله از ضبط «گلاله خاک» به جای «گلاله تاک» به صورت مستند دفاع شده است. در یک مورد از تصحیف یا خوانش خطا در مورد «زق» به صورت های «رق، دق و ره» در نسخه ها و متن های چاپی یادشده است. در یک بیت نیز پیشنهادشده به جای خوانش «آزرم» واژه نزدیک بدان به صورت «آزم» در متن قرارگیرد. در بیتی دیگر نیز از ضبط های تابه/ ناوه/ یاوه/ ناقه، با استناد به متن منظومه و سابقه «ناقه بر بام جستن» در داستان ابراهیم ادهم و «گوساله بر بام بردن» کنیزک بهرام گور به عنوان کارهای شگفت و غیرعادی، تعبیر «ناقه از بام به زیرآوردن» برای متن برگزیده شده است. ضبط جفته خوری یا جفته خون در متن های چاپی با تصحیح قیاسی به صورت چشته خوری تصحیح شده است.

کلیدواژه ها:

"منظومه لیلی و مجنون" ، "نظامی گنجه ای" ، "هفت پیکر» ، "آز" ، "زق" ، "ناقه از بام به زیر آوردن"