نقش ادبیات در پرورش خلاقیت دانش آموزان

ادبیات به عنوان یکی از ارکان اصلی فرهنگ و آموزش، نقشی انکارناپذیر در شکل دهی به اندیشه، احساسات و خلاقیت انسان ایفا می کند. در نظام آموزشی، به ویژه در دوره های ابتدایی و متوسطه، بهره گیری از ظرفیت های گوناگون ادبیات می تواند بستری پویا برای پرورش خلاقیت دانش آموزان فراهم آورد. خلاقیت به عنوان یکی از مولفه های مهم یادگیری در قرن ۲۱، نیازمند پرورش ذهنی، عاطفی و تخیل فعال است؛ عناصری که در متون ادبی به ویژه شعر، داستان، نمایشنامه و متون روایی به وفور یافت می شوند.این مقاله با رویکردی توصیفی-تحلیلی، به بررسی تاثیر انواع گوناگون ادبیات بر خلاقیت دانش آموزان می پردازد و با استناد به منابع علمی و پژوهشی داخلی، نقش میانجی معلمان، محتوای کتاب های درسی، فعالیت های مکمل ادبی و روش های آموزش غیرمستقیم را تحلیل می کند. نتایج پژوهش ها نشان می دهد که مواجهه ی مستمر دانش آموزان با متون ادبی با زبان غنی، تصاویر ذهنی، کنایه ها و نمادها، ذهن آن ها را برای تفکر انتزاعی و تولید ایده های نو آماده می سازد (افروز، ۱۳۹۵؛ شریفیان و همکاران، ۱۴۰۰).همچنین، برگزاری کارگاه های شعر، داستان نویسی، نمایشنامه خوانی و اجرای نمایش های خلاق به عنوان فعالیت های مکمل در مدارس، نقش چشم گیری در پرورش مهارت های تخیل، تصویرسازی ذهنی، واژه آفرینی و حل مسئله دارند (شجاعی، ۱۳۹۸). مقاله همچنین به موانع موجود در نظام آموزشی ایران در بهره گیری موثر از ادبیات در راستای خلاق پروری اشاره می کند که از جمله آن ها می توان به رویکردهای سنتی، محدود بودن زمان درسی، کمبود معلمان متخصص در حوزه ادبیات کودک و نوجوان و همچنین نبود محتوای درسی خلاق محور اشاره کرد.در پایان، پیشنهاداتی برای بهبود وضعیت موجود ارائه شده است؛ از جمله بازنگری در محتوای دروس ادبیات، تربیت معلمان با نگرش خلاقانه، استفاده از تکنولوژی های نوین در تدریس متون ادبی و تشویق دانش آموزان به تولید آثار ادبی در قالب های نوین.

کلیدواژه ها:

کلمات کلیدی: ادبیات ، خلاقیت ، دانش آموزان ، آموزش و پرورش ، تفکر خلاق ، داستان نویسی ، شعر کودک ، تخیل ، برنامه درسی