نقش گفتمان های فلسفی-عرفانی در تقابل یا تعامل عقل و عشق از سنایی تا مولوی

این پژوهش به بررسی سیر تحول گفتمان عقل و عشق در ادبیات عرفانی فارسی از سنایی تا مولوی می پردازد. با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و رویکرد توصیفی-تطبیقی، نشان داده شده است که رابطه عقل و عشق در این آثار از تقابل اولیه به تعامل متعالی تحول یافته است. سنایی در حدیقه الحقیقه با نقد عقل جزوی و ستایش عشق، گفتمان تقابلی را بنیان نهاد. عطار در منطق الطیر و تذکره الاولیا این رابطه را به سمت تعامل سوق داد و مولوی در مثنوی معنوی و دیوان شمس به وحدتی دیالکتیکی میان عقل و عشق دست یافت. یافته ها حاکی از آن است که این تحول، بازتابی از بلوغ تدریجی اندیشه عرفانی در بستر تاریخی-فرهنگی خاص خود بوده است. این پژوهش با تحلیل تطبیقی این سیر تحول، گامی در جهت پر کردن خلا موجود در مطالعات ادبیات عرفانی برداشته است.

کلیدواژه ها:

عقل ، عشق ، گفتمان عرفانی ، سنایی ، عطار ، مولوی ، حدیقه الحقیقه ، منطق الطیر ، مثنوی معنوی ، تحول تاریخی.