شرح احوال برخی موسیقی دانان عصر صفوی در گلستان هنر اثر قاضی میراحمد منشی قمی

یکی از مسائل عمده مطالعه در زمینه تاریخ موسیقی ایران، فقدان کتب تذکره و شرح حال درباره موسیقی دانان است. گرچه در دوره صفوی، به دلیل توجه بسیار شاهان و شاهزادگان، تذکره نویسی بیش از دیگر ادوار تاریخ ایران مرسوم می شود و منابع این چنینی درباره شعر و شاعران فراوان داریم؛ اما درباره دیگر هنرها به خصوص موسیقی با کمبودی جدی مواجهیم، چنانکه تذکره مستقل درباره موسیقی در دسترس ما نیست. در این میان، کتاب گلستان هنر، تالیف قاضی میراحمد منشی قمی، مورخ و شاعر دربار شاه عباس صفوی، شرح حال هنرمندانی است که با صنایع کتاب آرایی سروکار داشته اند؛ اما به خاطر اشتغال برخی از این هنرمندان به فن موسیقی، از احوال چندتن از موسیقی دانان عصر صفوی آگاهی می یابیم. باید دانست که مولف گلستان هنر در مطاوی اثر خود از موسیقی دانان و سازهای آن زمان اسم برده؛ ولی نه در فصل و جزء معین و مخصوص. قاضی را می توان یکی از نخستین منتقدان هنر به معنای واقعی کلمه دانست و اثر او را طلیعه نقد و نظر هنری در تاریخ ادبیات فارسی به شمار آورد. بیان روان، قلم شیرین و نثر موجز؛ اما موثر از ویژگی های نثر قاضی احمد است. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای نخست به بررسی شرح حال قاضی میراحمد در منابع و تذکره های دیگر می پردازد، سپس حامی و تاریخ تالیف اثر را بررسی می کند. در ادامه مشخصات، فهرست، نسخه های اثر و شرح حال ۸ تن از موسیقی دانان عصر صفوی در کتاب گلستان هنر را عرضه می نماید.