سازوکارهای برنامهریزی شهری برای ارتقای تاب آوری اجتماعی و زیستمحیطی در مواجهه با بحرانهای کلان شهری

رشد شتابان کلانشهرها همراه با افزایش پیچیدگیهای اجتماعی، اقتصادی و زیستمحیطی، الگوهای سنتی برنامهریزی شهری را با چالش های اساسی مواجه ساخته است. بحرانهای کلان شهری که در اثر تعامل عوامل متعددی همچون تغییرات اقلیمی، نابرابریهای اجتماعی، تراکم شدید جمعیتی و فشار بر زیرساختهای شهری ایجاد می شوند، ساختارهای شهری را به درجات بالایی از آسیب پذیری سوق داده اند. در این میان، تاب آوری اجتماعی و زیستمحیطی به عنوان دو مولفه کلیدی در نظام برنامهریزی شهری، مستلزم بازاندیشی در سازوکارهای مدیریت شهری، سیاستگذاری فضایی و تعاملات میان بخشی است. هدف این پژوهش، بررسی مکانیسم های برنامهریزی شهری در راستای ارتقای تاب آوری اجتماعی و زیستمحیطی در مواجهه با بحران های کلان شهری است. در این راستا، با استفاده از روش پژوهش کتابخانه ای و مروری، مجموعه ای از منابع علمی، سیاست های اجرایی و الگوهای جهانی مورد بررسی قرار گرفته و چارچوبی تحلیلی برای شناخت پویایی های تاب آوری در ساختارهای شهری ارائه شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که تاب آوری اجتماعی، ارتباط مستقیمی با نحوه توزیع زیرساخت های خدماتی، انسجام شبکه های حمایتی و سیاست های مدیریت جمعیتی دارد. در مقابل، تاب آوری زیستمحیطی متاثر از پایداری الگوهای مصرف، تعاملات اکولوژیکی و میزان وابستگی شهر به منابع خارجی است. در بسیاری از کلانشهرها، شکاف های اجتماعی و ناپایداری های زیست محیطی، نتیجه سیاست های ناهماهنگ فضایی بوده که خود موجب افزایش شکنندگی ساختاری در برابر بحران ها شده اند. نتایج این پژوهش تاکید دارد که برنامه ریزی شهری کارآمد باید با اتخاذ رویکردی چندبعدی، نه تنها به کاهش آسیب پذیری در برابر بحران ها بپردازد، بلکه زمینه های بازتولید تاب آوری را از طریق بازنگری در سیاست های توسعه فضایی، اصلاح الگوهای حکمرانی و تلفیق سازوکارهای اجتماعی و زیستمحیطی فراهم سازد. تحقق این هدف، مستلزم عبور از مدل های سنتی برنامه ریزی و حرکت به سوی الگوهای پویا، انعطاف پذیر و منطبق بر شرایط متغیر شهری است.

کلیدواژه ها:

برنامهریزی شهری ، تاب آوری اجتماعی ، تابآوری زیست محیطی ، کلانشهر