بررسی حقوقی تصرف عدوانی در املاک شهری و راهکارهای مقابله با آن

تصرف عدوانی یکی از مهمترین مباحث حقوق املاک شهری است که به دلیل ارتباط مستقیم با حقوق مالکیت، نظم عمومی و قواعد ثبتی، همواره مورد توجه محاکم و رویه های قضایی بوده است. در نظام حقوقی ایران، این مفهوم در دو بعد مدنی و کیفری تعریف شده است. ماده ۸۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی، تصرف عدوانی را به عنوان یک دعوای مستقل از مالکیت معرفی کرده و احراز شرایط تصرف، لحوق تصرف غیرمجاز و عدوانی بودن آن را به عنوان ارکان اساسی دعوا تعیین نموده است. در بعد کیفری، ماده ۲۹۶ قانون مجازات اسلامی، تصرف عدوانی را در زمره جرایم علیه اموال قرار داده و برای آن مجازات تعزیری در نظر گرفته است. این تداخل میان نظام مدنی و کیفری، موجب بروز اختلاف نظر در محاکم و رویه های اجرایی شده است. هدف این پژوهش، بررسی ابعاد حقوقی تصرف عدوانی در املاک شهری و چالش های ناشی از آن در فرآیند دادرسی و اجرای احکام است. روش پژوهش به صورت کتابخانه ای و مروری بوده و منابع قانونی، آرای وحدت رویه و نظرات حقوق دانان مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که تعارض میان مواد قانونی، نظیر ماده ۲۲ قانون ثبت اسناد و املاک که اسناد رسمی را مبنای مالکیت می داند و ماده ۵۵ قانون مدنی که تصرف را عملی مالکیت تلقی می کند، موجب سردرگمی در رویه های قضایی شده است. علاوه بر این، اجرای احکام مربوط به رفع تصرف عدوانی نیز به دلیل تغییر وضعیت ملک در طول مدت رسیدگی، به ویژه در موارد احداث بناهای جدید، با مشکلات اجرایی مواجه است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که برای رفع چالش های موجود، ایجاد وحدت رویه در محاکم و اصلاح برخی مقررات، به ویژه در حوزه تعارض میان تصرف عملی و اسناد رسمی ضروری است. همچنین، بازنگری در فرآیند اجرای احکام و تعیین دستورالعمل های روشن برای مواجهه با تغییرات ایجادشده در املاک تصرف شده، می تواند از پیچیدگی های عملی در اجرای احکام جلوگیری کند.

کلیدواژه ها:

اجرای احکام ، تصرف عدوانی ، دعاوی املاک ، مالکیت رسمی