مروری بر حیات سیاسی، فرهنگی نظام الملک و نقش وی در روابط سلجوقیان ایران با خلافت عباسی

این مقاله ضمن مروری بر زندگانی خواجه نظام الملک طوسی، وزیر مقتدر سلجوقیان، در پی پاسخ به این پرسش است که نقش خواجه در شکل گیری مناسبات فرهنگی و سیاسی سلجوقیان بزرگ و خلافت عباسی چگونه بوده است و اینکه خواجه چگونه سعی می کند بین نظام سلطنتی و قدرت مطلقه آن و نظام دینی و وجهه معنوی خلافت رابطه ای حسنه برقرار کند و در عین حال حمایت سیاسی و نظامی سلطنت از خلافت و حمایت سیاسی و معنوی خلافت از سلطنت را فراهم کند. لذا برخی اقدامات خواجه، از جمله ایجاد مراکز فرهنگی، مساجد و مدارس، در جهت تربیت نیروهای مورد نیاز حکومت سلجوقی که در عین حال تحت نظر مستقیم و هم فکر و هم مذهب خواجه باشند و وی را برای رسیدن به اهداف سیاسی، فرهنگی و حکومتی او یاری می دهند، به ویژه اینکه کلیه کارگزاران وی باید حتما شافعی مذهب و پیرو تفکرات مذهبی، سیاسی و فرهنگی خواجه باشند تا اهداف وی را در جهت حفظ اقتدار و قدرت بلامنازع خود، حفظ حکومت سلجوقی، برقراری روابط حسنه با خلافت عباسی و مقابله با اسماعیلیان به عنوان تهدید حکومت سلجوقی در ایران و فاطمیان به عنوان دشمن خلافت عباسی و جهان اهل سنت آن روز فراهم نماید. این مقاله ضمن مروری بر زندگانی خواجه نظام الملک طوسی، وزیر مقتدر سلجوقیان، در پی پاسخ به این پرسش است که نقش خواجه در شکل گیری مناسبات فرهنگی و سیاسی سلجوقیان بزرگ و خلافت عباسی چگونه بوده است و اینکه خواجه چگونه سعی می کند بین نظام سلطنتی و قدرت مطلقه آن و نظام دینی و وجهه معنوی خلافت رابطه ای حسنه برقرار کند و در عین حال حمایت سیاسی و نظامی سلطنت از خلافت و حمایت سیاسی و معنوی خلافت از سلطنت را فراهم کند. لذا برخی اقدامات خواجه، از جمله ایجاد مراکز فرهنگی، مساجد و مدارس، در جهت تربیت نیروهای مورد نیاز حکومت سلجوقی که در عین حال تحت نظر مستقیم و هم فکر و هم مذهب خواجه باشند و وی را برای رسیدن به اهداف سیاسی، فرهنگی و حکومتی او یاری می دهند، به ویژه اینکه کلیه کارگزاران وی باید حتما شافعی مذهب و پیرو تفکرات مذهبی، سیاسی و فرهنگی خواجه باشند تا اهداف وی را در جهت حفظ اقتدار و قدرت بلامنازع خود، حفظ حکومت سلجوقی، برقراری روابط حسنه با خلافت عباسی و مقابله با اسماعیلیان به عنوان تهدید حکومت سلجوقی در ایران و فاطمیان به عنوان دشمن خلافت عباسی و جهان اهل سنت آن روز فراهم نماید.

کلیدواژه ها:

نظام الملک ، سلجوقیان ایران ، خلافت عباسی ، نظامیه ها