بررسی تاثیر آموزش معارف اسلامی بر پرورش حس مسئولیت پذیری اجتماعی در دانش آموزان

آموزش معارف اسلامی به عنوان یکی از ارکان اصلی نظام آموزشی در بسیاری از کشورهای اسلامی، از جمله ایران، نقشی کلیدی در شکل دهی به شخصیت و رفتارهای اجتماعی دانش آموزان ایفا می کند. این مطالعه با هدف بررسی تاثیر آموزش معارف اسلامی بر پرورش حس مسئولیت پذیری اجتماعی در دانش آموزان انجام شده است. مسئولیت پذیری اجتماعی، که شامل تعهد به انجام وظایف شهروندی، مشارکت در فعالیت های گروهی و احترام به حقوق دیگران است، یکی از مولفه های اساسی در توسعه جوامع پایدار محسوب می شود. در این راستا، پژوهش حاضر به تحلیل این موضوع پرداخته که چگونه مفاهیم و تعالیم اسلامی، از جمله احکام، اخلاق و ارزش های دینی، می توانند به تقویت این ویژگی در دانش آموزان کمک کنند.یافته ها نشان می دهند که آموزش معارف اسلامی از طریق تاکید بر مفاهیمی چون امر به معروف و نهی از منکر، عدالت اجتماعی، و کمک به نیازمندان، حس تعهد و مسئولیت پذیری را در دانش آموزان تقویت می کند. برای مثال، دروس دینی که بر اهمیت همکاری و تعاون (مانند آیه «وتعاونوا علی البر و التقوی») تمرکز دارند، دانش آموزان را به مشارکت فعال در فعالیت های گروهی مانند کارهای خیریه یا پروژه های مدرسه ای تشویق می کنند. همچنین، آموزش احکام شرعی، مانند رعایت امانت داری و صداقت، به عنوان پایه های اخلاقی، به دانش آموزان کمک می کند تا درک بهتری از مسئولیت های فردی و اجتماعی خود داشته باشند. این تاثیرات به ویژه در سنین ابتدایی و متوسطه، که شخصیت دانش آموزان در حال شکل گیری است، برجسته تر است.روش این پژوهش مبتنی بر مرور نظام مند مطالعات پیشین و تحلیل کیفی محتوای کتاب های درسی معارف اسلامی در نظام آموزشی ایران است. همچنین، داده هایی از پرسشنامه ها و مصاحبه های انجام شده با معلمان و دانش آموزان در چند مدرسه نمونه جمع آوری شده تا تاثیرات عملی این آموزش ها بررسی شود. نتایج حاکی از آن است که دانش آموزانی که به صورت منظم در معرض آموزش های دینی با رویکرد عملی (مانند فعالیت های گروهی مبتنی بر ارزش ها) قرار گرفته اند، نسبت به همسالان خود که این آموزش ها را دریافت نکرده اند، سطح بالاتری از مسئولیت پذیری اجتماعی نشان می دهند. با این حال، اثربخشی این آموزش ها به عواملی مانند روش تدریس، مهارت معلمان و مشارکت والدین بستگی دارد.این مطالعه پیشنهاد می کند که برای تقویت حس مسئولیت پذیری اجتماعی، برنامه های درسی معارف اسلامی باید از حالت تئوری صرف خارج شده و به سمت فعالیت های عملی مانند پروژه های اجتماعی، کارهای داوطلبانه و بحث های گروهی هدایت شوند. همچنین، آموزش معلمان برای استفاده از روش های تعاملی و ایجاد ارتباط بین مفاهیم دینی و مسائل روزمره جامعه ضروری است. در نهایت، این پژوهش بر این نکته تاکید دارد که معارف اسلامی، اگر به درستی و با رویکردی تربیتی ارائه شود، می تواند ابزاری قدرتمند برای پرورش شهروندانی مسئول و متعهد در جامعه باشد و به توسعه اجتماعی و فرهنگی کمک کند.

کلیدواژه ها:

معارف اسلامی ، مسئولیت پذیری اجتماعی ، آموزش و پرورش ، دانش آموزان ، ارزش های دینی ، اخلاق اسلامی ، تربیت اجتماعی