بررسی توقیفی بودن مفهوم و مصداق خلیفه الله در قرآن و روایات معصومین (ع)

ازجمله مباحثی که در حوزه قرآن پژوهی مطرح است بحث خلیفه الله است که در قرآن کریم چندین بار این واژه با صیغه های متفاوت آمده است. مفسران و پژوهشگران دین شناسی به دلیل اختلاف نظر در مقام خلیفه در ذیل آیه «انی جاعل فی الارض خلیفه» (بقره/۳۰) دیدگاه های متفاوتی را مطرح کرده اند. پندارهای تفسیری آنان در مواردی چون حقیقت مصداق خلیفه و مستخلف عنه، گوناگون است. این تحقیق با استفاده از شیوه توصیفی تحلیلی و مراجعه به کتب لغت و تفاسیر قرآن کریم و مراجعه به احادیث معصومین (ع) فراهم آمده و در پی پاسخ به این سوال است که واژه خلیفه از حیث مفهومی و با توجه به قرائن به چه معناست و آیا مصادیق آن توقیفی است. یافته های پژوهش نشان می دهد خلیفه الله در هر عصری از جانب خداوند متعال معین و منصوب است و همواره زمین از حجت و خلیفه الهی خالی نیست. ازجمله دلایل این ادعا این است که در قرآن کریم این واژه خاص انبیا و اولیای الهی بکار رفته است. ازنظر قرآن کریم چون خلیفه الهی علم اسماء را از خداوند متعال دریافت نموده و بافضیلت علم و عصمت به مقامی رسیده که به امر خداوند متعال مسجود فرشتگان و به عالی ترین جایگاه در عالم خلقت رسیده یعنی مقام خلافت الهی در زمین که این امر جز با اراده حضرت حق امکان پذیر نیست. لذا افراد دیگر از جامعه بشری شایستگی منصب مقام خلافت خداوند را ندارند.

کلیدواژه ها:

توقیفی ، مصداق ، مفهوم ، خلیفه الله ، روایات ، انبیاء ، اولیا