استخراج و تحلیل زمانی و مکانی دمای سطح زمین نسبت به متغیرهای طبیعی و انسانی توسط روش آماری نسبت فراوانی (FR) (مطالعه موردی: محدوده شرقی استان قزوین)

افزایش دمای سطحی زمین و یا ایجاد جزایر حرارتی روی سطح شهرها یکی از عوامل زیست محیطی است که محققان در دهه های اخیر به آن توجه کرده اند. هدف از پژوهش حاضر تحلیل مکانی و زمانی دمای سطحی بخش شرقی استان قزوین در دو مرحله است. در مرحله اول پس از محاسبه دمای سطحی با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست ۸ در سال های ۲۰۱۶، ۲۰۱۹ و ۲۰۲۱ روند تغییرات دما در تابستان و زمستان مطالعه شد. هدف از مرحله دوم ارزیابی و تحلیل تاثیر برخی عوامل مختلف توپوگرافی و انسانی بر تغییرات دمای منطقه است. این ارتباط با روش آماری – مکانی نسبت فراوانی استخراج و تحلیل شد. نتایج نشان داد که در فصل تابستان وسعت نواحی با دمای بیش از ۳۵ درجه از حدود ۶۶۰۰ کیلومتر مربع در سال ۲۰۱۶ به بیش از ۹۳۰۰ کیلومتر مربع در سال ۲۰۲۱ رسیده است. در مقابل، در فصل زمستان مساحت دمای زیر صفر درجه در سال ۲۰۱۶ از حدود ۱۳۳۰ کیلومتر مربع به حدود ۸۹۰ کیلومتر مربع در سال ۲۰۲۱ رسیده است؛ بنابراین به طور کلی، دمای منطقه در طول دوره مد نظر افزایش داشته است. همچنین، از میان عوامل طبیعی انتخاب شده، ارقام محاسبه شده نسبت فراوانی لایه جهت شیب نشان دهنده تاثیرگذاری بیشتر این عامل نسبت به دیگر عوامل طبیعی بوده است. از طرف دیگر، پوشش اراضی بایر با رقم نسبت فراوانی ۷۵/۰ در کلاس دمایی بیش از ۳۵ درجه سانتیگراد در فصل تابستان و پوشش برفی با رقم نسبت فراوانی ۸۹/۰ در کلاس دمایی زیر منفی ۱۳ درجه در فصل زمستان نشان دهنده تاثیر نوع پوشش و کاربری زمین در تغییرات دمای محیط است. با استخراج چنین روابط مکانی – زمانی از منطقه مطالعه شده می توان اقدام های تاثیرگذاری را در زمینه مدیریت شهری، زیست محیطی و بحران انجام داد و سپس از پیامدهای منفی زیست محیطی بسیاری جلوگیری کرد.

کلیدواژه ها:

دمای سطح زمین ، تحلیل زمانی-مکانی ، روش نسبت فراوانی ، سیستم اطلاعات مکانی ، استان قزوین