ارزیابی کارایی جدایه های بومی قارچ های بیمارگر حشرات در مهار پروانه برگ خوار گزنده بلوط ((Lepidoptera: Lymantriidae) .Porthesia melania Stgr)

سابقه و هدف: پروانه گزنده بلوط (Porthesia melania Stgr. (Lepidoptera: Lymantriidae)) یکی از آفات مخرب درختان بلوط در ایران است. لاروهای سن های اول و دوم این آفت از پارانشیم سطح رویی برگ تغذیه می کنند. بیشترین خسارت توسط لاروهای سن های چهارم و پنجم ایجاد می شود که از کل پارانشیم برگ تغذیه می کنند. کاربرد روش های کنترل شیمیایی برای مدیریت جمعیت آفات مهاجم جنگل دارای معایب متعددی ازجمله ایجاد اختلالات محیط زیستی است. کنترل زیستی آفات با استفاده از بیمارگرهای حشرات به عنوان روشی سازگار با محیط زیست وجایگزین آفت کش های شیمیایی به کار برده می شود. دو گونه Beauveria bassiana (Balsamo) Vuillemin و Metarhizium anisopliae (Metchnikoff) Sorokin از مهم ترین و پرکاربردترین قارچ های بیمارگر حشرات هستند. هدف از این پژوهش، ارزیابی پتانسیل جدایه‎ های بومی این بیمارگرها در کنترل جمعیت پروانه P. melania بود. مواد و روش ها: در این پژوهش در خردادماه سال ۱۴۰۱، برگ‎های بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) حاوی دسته های تخم شب‎پره گزنده بلوط از ذخیره‎گاه جنگلی بلوط سرسختی واقع در استان مرکزی جمع‎آوری شد. آن ها پس از انتقال به آزمایشگاه در اتاقک رشد داخل ظرف های سترون پلاستیکی به ابعاد ۶×۲۵×۱۷ سانتی متر مکعب مجهز به درپوش توری در دمای ۲±۲۵ درجه سلسیوس، رطوبت نسبی ۵±۶۰ درصد و دوره نوری ۸:۱۶ ساعت (روشنایی:تاریکی) نگه داری شدند. از دو جدایه بومی قارچ B. bassiana (BG و B۲) و یک جدایه قارچ M. anisopliae (M۱) برای انجام این پژوهش استفاده شد. پیش از انجام آزمایش های زیست سنجی و به منظور اطمینان از کیفیت مطلوب کنیدیوم ها، زنده مانی آن ها با محاسبه درصد جوانه زنی اندازه گیری شد. سپس، جدایه های قارچی در پنج غلظت شامل ۱۰۴، ۱۰۵، ۱۰۶، ۱۰۷ و ۱۰۸ کنیدیوم بر میلی لیتر تهیه شدند. به منظور انجام آزمایش های زیست سنجی و ارزیابی بیماری زایی هریک از جدایه های قارچی، دو روش غوطه وری لارو و پاشش مستقیم به کاربرده شد. در هر آزمون زیست سنجی، سه تکرار برای هر تیمار در نظر گرفته شد و کل آزمایش چهار مرتبه تکرار شد. همچنین، تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SAS (نسخه ۴/۹) انجام شد. مقادیر LC۵۰، LC۹۰، LT۵۰ و LT۹۰ با استفاده از روش LDR (Likelihood Difference Ratio) مقایسه شدند. نتایج: میانگین زنده مانی کنیدیوم ها در همه جدایه های م/ورد آزمایش از ۹۵ تا ۹۹ درصد متغیر بود. نتایج حاصل از تجزیه آماری آزمایش های زیست سنجی با استفاده از آزمون فاکتوریل در قالب طرح پایه کامل تصادفی نشان داد که در دو روش غوطه وری لارو و پاشش مستقیم، اختلاف معنی داری در سطح اطمینان ۹۹ درصد بین تیمارهای قارچی مورد استفاده و غلظت های به کاررفته در هر آزمایش وجود دارد. اثرات متقابل آن ها نیز در سطح اطمینان ۹۹ درصد، معنی دار بودند. میزان بیماری زایی این سه جدایه به طور معنی داری با یکدیگر متفاوت بود، اما بیشترین غلظت (۱۰۸ کنیدیوم در میلی لیتر) از هر سه جدایه سبب مرگ ومیر بیشتر از ۷۸ درصد از لاروها در هر دو روش زیست سنجی شد. غلظت ۱۰۸ کنیدیوم در میلی لیتر جدایه BG به بیشترین (صددرصد) و جدایه M۱ به کمترین (۷۸ درصد) مرگ ومیر منجر شد. مرگ ومیر غلظت های مختلف جدایه BG به طور قابل توجهی بیشتر از جدایه های دیگر در هر دو روش زیست سنجی بود. مقادیر LC۵۰ جدایه های BG، B۲ و M۱ به ترتیب ۱۰۳×۷۴/۶، ۱۰۳×۳۷/۷ و ۱۰۴×۶۳/۲ کنیدیوم در میلی لیتر (روش غوطه وری لارو) و ۱۰۴×۳۳/۱، ۱۰۶×۴۵/۳ و ۱۰۶×۵۹/۵ کنیدیوم در میلی لیتر (روش پاشش مستقیم) بودند. همچنین، LT۵۰ جدایه های BG، B۲ و M۱ با استفاده از غلظت ۱۰۸ کنیدیوم روی سن دوم پروانه به ترتیب ۹۴/۲۴، ۱۲/۳۲ و ۵۴/۳۶ ساعت (روش غوطه وری لارو) و ۷۳/۳۰، ۶۷/۳۱ و ۵۷/۴۵ ساعت (روش پاشش مستقیم) بود. نتیجه گیری کلی: براساس نتایج به دست آمده، اختلاف معنی داری بین جدایه های قارچی مورد آزمایش ازنظر بیماری زایی وجود داشت. پروانه برگ خوار گزنده بلوط به جدایه بومی BG از قارچ بیمارگر B. bassiana حساسیت بیشتری داشت و این جدایه، بیماری زایی و زهرآگینی زیادی نشان داد. همچنین، روش غوطه وری لاروی، بهترین روش تیمار لاروی بود. باتوجه به کاربرد موفقیت آمیز فرمولاسیون های مختلف قارچ B. bassiana روی آفات برگ خوار راسته Lepidoptera در جنگل های کشورهای مختلف، نتایج پژوهش پیش رو می تواند زمینه ساز توسعه فناوری مورد نیاز به منظور استفاده از جدایه BG از قارچ بیمارگر B. bassiana در کنترل این آفت مخرب درختان بلوط ایرانی باشد.

کلیدواژه ها:

جنگل های زاگرس ، کنترل بیولوژیک ، Beauveria bassiana ، Metarhizium anisopliae