اثر پوشش های جنگل طبیعی، جنگل کاری و مرتعی بر مشخصه های آلی و معدنی خاک

سابقه و هدف: افزایش جمعیت و نیازهای رو به رشد آن، منجر به تنش های زیادی در رویشگاه های جنگلی شده است و به عنوان یک عامل اصلی در تخریب رویشگاه های جنگلی و تغییر کاربری اراضی مطرح می شود. پوشش های مختلف اراضی اثرات قابل توجهی بر پویایی خواص خاک دارند. تغییر کاربری اراضی به واسطه تخریب پوشش های گیاهی اثرات منفی بر روی مشخصه های فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک دارد. گزارش های اندکی از بررسی کیفیت خاک در کاربری های مختلف اراضی مشاهده می شود. با این حال، پژوهش حاضر با هدف مطالعه اثر کاربری های مختلف اراضی بر ویژگی های لایه آلی و معدنی خاک در منطقه عباس آباد استان مازندران انجام شد.مواد و روش ها: در این پژوهش، مشخصه های مختلف خاک در هر یک از رویشگاه های جنگل طبیعی ممرز- انجیلی، جنگل کاری خالص توسکا، جنگل کاری خالص پلت، جنگل کاری آمیخته و پوشش مرتعی در منطقه عباس آباد استان مازندران مورد بررسی قرار گرفت. به منظور بررسی اثرات پوشش های اراضی بر مشخصه های مختلف لایه های آلی و معدنی خاک، پس از بررسی های اولیه و بازدید های میدانی، بخش هایی از اراضی فوق الذکر انتخاب شد که به صورت پیوسته با هم بوده و حداقل اختلاف ارتفاع از سطح دریا، حداقل تغییر درصد و جهت شیب در آن ها مشاهده شد. سپس در هر یک از رویشگاه ها سه قطعه یک هکتاری (۱۰۰×۱۰۰) با فواصل حداقل ۶۰۰ متر انتخاب شد. در هر یک از قطعات، تعداد ۴ نمونه از لایه آلی (لاشبرگ یا لاشه ریزه سطح زمین) و معدنی خاک (سطح ۳۰ × ۳۰ سانتی متر تا عمق ۱۰ سانتی متری) برداشت و در مجموع از هر یک از رویشگاه های مورد مطالعه تعداد ۱۲ نمونه لایه آلی و ۱۲ نمونه خاک جهت تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه منتقل شد. یک بخش از نمونه های خاک جهت انجام آزمایش های فیزیکی و شیمیایی، پس از خشک شدن از الک ۲ میلی متری عبور داده شده و بخش دوم نمونه ها برای انجام آزمایش های زیستی تا زمان آزمایش در دمای ۴ درجه سانتی گراد نگهداری شد. به طور کلی برای انجام آزمایش های فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک از روش های استاندارد خاک استفاده گردید.یافته ها: نتایج حاکی از آن است که مقادیر بالای نیتروژن، فسفر، پتاسیم و کلسیم باعث بهبود ویژگی های حاصل خیزی خاک، مشخصه های فیزیکی و شیمیایی فعالیت میکروبی و آنزیمی، جمعیت کرم های خاکی، جمعیت موجودات خاکزی تحت جنگل طبیعی و جنگل کاری آمیخته شده است. این در حالی است که رویشگاه های مرتعی، جنگل کاری خالص پلت و جنگل کاری خالص توسکا با تولید مواد آلی محتوای کربن و نسبت کربن به نیتروژن بالاتر، منجر به کاهش تجزیه موادآلی (ضخامت بیشتر لایه لاشبرگی) و در نتیجه کاهش مشخصه های مذکور در لایه معدنی خاک شدند. همچنین پوشش جنگل طبیعی دارای مقادیر بالاتری از آمونیوم و نیترات نسبت به سایر کاربری ها بود. علاوه بر این، خاک جنگل طبیعی به دلیل وجود بقایای گیاهی و همچنین بیشتر بودن میزان نیتروژن و کمتر بودن نسبت کربن به نیتروژن خاک در تغییر شکل نیتروژن اثرگذارتر می باشد.نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش حاضر می توان نتیجه گرفت که پوشش جنگل طبیعی در حفظ خاک و کیفیت آن نقش برجسته ای دارد. در همین راستا، حفاظت از پوشش جنگل طبیعی باید مورد توجه قرار گیرد. ضمن اینکه در مناطق تخریب یافته می توان از پوشش های درختی با ترکیب آمیختگی برای احیای اکوسیستم های طبیعی، بهبود حاصل خیزی و چرخه عناصر غذایی خاک استفاده کرد.

کلیدواژه های اثر پوشش های جنگل طبیعی، جنگل کاری و مرتعی بر مشخصه های آلی و معدنی خاک:

تخریب اکوسیستم ، حاصل خیزی خاک ، کاربری اراضی ، مشخصه های فیزیکی و شیمیایی