بررسی سبک و بالغت کاربردیدیوان اشعار اردشیر میرزا متخلص به آگاه قاجار

موضوع تحقیق حاضر، سبک شعری، بالغت کاربردی و شرح احوال، بررسی و معرفی نسخه های خطی موجود از دیوان یکی از شاهزادگان شاعر سبک بازگشت دوره قاجار، به نام اردشیر میرزا، پسر عباس میرزا، ولیعهد، متخلص به آگاه قاجار از شاعران توانای قرن سیزدهم ه.ق است، که تنها اثر به جا مانده از او همین دیوان اشعار است. در این تحقیق سعی شده که دربارهی سبک شاعر و انواع آرایه های بدیعی و بیانی با ذکر مثال بررسی و بیان شود. تا عالقمندان بتوانند از آن بهرهی کافی ببرند. کلیات اشعار این شاعر مشتمل بر ۶۵۱ غزل، ۴ قصیده، یک قطعه و ۵۲ رباعی و ماده تاریخ است که نویسندهی این سطور آن را تصحیح کرده است. در اواخر نیمه اول سده سیزدهم با آنکه گویندگان پیروی از روش شعرای سده ششم، هفتم و هشتم یعنی شعرای سبک عراقی را از دست نگذاشتند، به سبک شاعران سده چهارم، پنجم و ششم هم اقتفا جستند و از ثمرات رستاخیز ادبی نتیجه ای کلی به دست آوردند. شعرای این دوره عموما بر تقلید از اصطلاحات و لغات و ترکیبات معمول پیشینیان و پیروی از طرز و اندیشهای که ابدا مربوط به اوضاع و احوال سیاسی و اجتماعی آنها نبودهاست. سعی اینان بر این بوده است که فضای خود را قرن چهارم یا پنجم، هفتم یا هشتم گردانند و البته نتیجه آن بی توجهی به مسائل اجتماعی و بی خبری از اوضاع سیاسی است؛ تا آنجا که پادشاهان شکست خورده و ضعیفالنفس قاجاری را نیز مانند پادشاهان فاتح غزنوی و سلجوقی ستایش می کردند. اگر چه شعرای این دوره کمتر توفیق مضمون سازی و نوآوری را به دست آورده اند اما در جای خود خدمت بزرگی به حفظ زبان و ادبیات کهن ایران و زنده نگه داشتن خاطره سرایندگان قدیم انجام داده اند و توانسته اند زبان فارسی را از سستی و کاستی برهانند. زبان شاعران نخستین نهضت بازگشت خام و ابتدایی است. این را می رساند که یا با متون قدیم، فصیح و بلیغ زبان فارسی بیگانه بودند یا با آن ها انسی کافی نیافته بودند. شاعران نخستین دوره بازگشت نسبت به زبان سهلانگاری غیر قابل قبولی دارند. اما بعدها به سرعت بر اثر ممارست در متون قدیم زبان تعالی می یابند. در امثال سروش، قاآنی و شیبانی به کمال می رسند. از نظر فکری سعی در بیان همان افکار مرسوم در عهد غزنوی و سلجوقی در قصیده و افکار دوران حافظ و سعدی در غزل بود. می کوشیدند حتیالمقدور از مسائل روز استفاده نکنند و هرچه بیشتر شعر به اسلوب قدما شبیه باشد. از این رو در زبان شعری و فکری شعر محدودهی خاصی داشتند. مضامین عاشقانه و عارفانه مرسوم بود و از مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی سخن نمی گفتند. به لحاظ ادبی مرسوم ترین قالب ه شعر این دوره قصیده و غزل است که قصاید هم به شیوه شاعران دوران غزنوی، ساده و روان می باشد. و هم به اسلوب دوره سلجوقی است که مانند اشعار انوری و خاقانی پر از صناعات ادبی و تلمیحات و به طور کلی مشکل است. اما غزل بیشتر سعدی وار یا تلفیقی از شعر سعدی و حافظ و صناعات معتدل است.

کلیدواژه ها:

سبک شعری ، بالغت کاربردی ، اردشیر میرزا ، آگاه قاجار ، دیوان اشعار ، قرن سیزدهم ، سده سیزدهم ، شعرای سبک عراقی ، اصطلاحات و لغات ، زبان فارسی