ارزشیابی عملکرد زراعی، خصوصیات گیاه شناسی و ویژگی های شیمیایی و تغذیه ای ماشک و نخود علوفه ای در مقایسه با یونجه خشک

هدف: تغییر اقلیم موجب شده است تا تلاش های پژوهشی بسیاری معطوف به معرفی علف مناسب برای جایگزینی با علف رایج در جیره نشخوارکنندگان شود. در ایران ، کشت یونجه در دهه گذشته به دلیل کمبود آب به شدت محدودشده درحالی که یونجه بخش مهمی از علوفه جیره گاوها است. این پژوهش به منظور ارزیابی عملکرد زراعی، خصوصیات گیاه شناسی، ویژگی های شیمیایی و تغذیه­ای دو رقم ماشک علوفه­ای (ماشک معمولی (Vicia sativa)) و ماشک گل خوشه­ای (Vicia villosa) و یک رقم نخود علوفه­ای (Pisum arvense) در مقایسه با یونجه (Medicago sativa) انجام شد. روش پژوهش: آزمایش به صورت یک طرح کاملا تصادفی با چهار تیمار آزمایشی در سال ۱۳۹۹ اجرا و هر علف آزمایشی به مساحت یک هکتار کشت شد. مقدار بذر استفاده شده ۶۰ کیلوگرم در هکتار و نوع خاک رسی-لومی بود. از هیچ کودی در آزمایش استفاده نشد و ماشک و نخود علوفه ای در ۵۰ درصد گلدهی و یونجه در اوایل گلدهی برداشت شد. یافته ها: به لحاظ تولید علوفه تازه و خشک عملکرد ماشک گل­خوشه­ای در بین سایر علف­ها بالاتر بود (۰۵/۰>p). هم چنین شاخص­های بهره­وری فیزیکی و اقتصادی به ازای هر واحد آب مصرفی برای ماشک گل­خوشه ای بیش ترین و برای یونجه کم ترین بود (۰۵/۰>p). درصد ماده آلی در علوفه یونجه و نخود (به ترتیب ۶/۸۹ و۵/۸۹ درصد ماده خشک) از ماشک گل خوشه­ای و معمولی (به ترتیب ۶/۸۶ و ۴/۸۵ درصد ماده خشک) بیش تر بود. پروتئین خام در علوفه ماشک معمولی ۲/۲۷ و در علف یونجه ۹/۱۷ درصد ماده خشک بود و نخود علوفه­ای (۱/۲۲) و ماشک گل­خوشه­ای (۷/۲۲) مابین این دو بودند. بیش ترین NDF در علف ماشک گل­خوشه­ای و یونجه (به ترتیب ۱/۴۱ و ۲/۴۱ درصد) و کم ترین NDF در علف ماشک معمولی با ۶/۳۶ درصد ماده خشک بود. در یونجه نسبت پروتئین محلول (بخش A) کم تر ولی نسبت بخش B۲، B۳ و C بیش تر از نخود و ارقام ماشک علوفه­ای بود. پتانسیل مصرف خوراک، ماده خشک و کل مواد مغذی قابل هضم، کیفیت نسبی علوفه، انرژی خالص شیردهی و شاخص نسبی کیفیت محاسبه شده برای ماشک معمولی بالاتر از سایر علف­ها بود (۰۵/۰>p). نتیجه گیری: تلفیق نتایج به دستبه دست آمده روی صفات زراعی، بهره­وری استفاده از آب و ارزش تغذیه­ای در این مطالعه، ماشک و نخود علوفه ای را جایگزین بالقوه­ای برای یونجه در جیره گاوهای شیری معرفی می­کند. پیشنهاد می­شود برای تعیین اثرات عملکردی و نیز سطح مطلوب استفاده از آن ها در جیره، مطالعات روی دام زنده نیز انجام شود.

کلیدواژه ها:

ارزش نسبی علوفه ، ترکیب شیمیایی ، عملکرد زراعی ، کل ماده مغذی قابل هضم ، لگوم کم آب بر