سازه های موثر بر تاب آوری دانشکده های کشاورزی: مورد مطالعه دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شیراز

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: مطالعات گسترده ای نشان می دهد که نبود بازار کار مناسب دانش آموختگان دانشگاهی از چالش های بسیار مهم آموزش عالی است که باعث عدم انگیزه دانشجویان به آموزش عالی می شود. امروزه، وظایف جدید و مهمی برای دانشگاه ها به ویژه دانشکده های کشاورزی تعریف شده است. یکی از وظایف مهم اساتید در دانشگاه ها فراهم آوردن محیط حمایتی برای یادگیری و پیشرفت دانشجویان است. زیربنای این وظیفه توسعه ویژگی های کارآفرینانه در دانشجویان در طول برنامه های تحصیلی است که این اطمینان را به وجود می آورد که دانش آموختگانی آماده کار شوند. توسعه کارآفرینی در دانشگاه ها، نیازمند شبکه ای از عوامل و عناصر مختلف در قالب شبکه بوم سامانه کارآفرینی است. در واقع، دانشگاه ها به عنوان یکی از بوم سامانه های کارآفرینی در رشد و توسعه فعالیت های کارآفرینانه نقش مهمی ایفا می کنند. از دیگر سوی، تاب آوری آموزش های کارآفرینانه برای نقش و عملکرد دانشگاه ها در راستای فعالیت بوم سامانه کارآفرینی اهمیت زیادی دارد. به عبارت دیگر، شناسایی شاخص های بوم سامانه کارآفرینی دانشگاه در شناسایی فرصت های کارآفرینانه و بهبود تاب آوری کارآفرینانه دانشگاه ها نقش بسیار مهمی دارد. با توجه به نقش دانشکده های کشاورزی در توسعه مفاهیم کارآفرینی و فناوری مورد نیاز حوزه کشاورزی، بوم سامانه کارآفرینی و بهبود تاب آوری کارآفرینانه در کنار هم می توانند باعث بهبود عملکرد دانشکده های کشاورزی شود. بنابراین مطالعه در این زمینه از اهمیت زیادی برخوردار است. لذا، هدف از این پژوهش، شناسایی سازه های موثر بر تاب آوری آموزش های کارآفرینی دانشکده های کشاورزی از دید دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز است. مواد و روش‎ها: این پژوهش کمی از نوع توصیفی، با بهره گیری از فن پیمایش انجام گرفت. جامعه آماری مطالعه، تمامی دانشجویان تحصیلات تکمیلی (مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری) بودند که در دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز در سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ مشغول به تحصیل هستند. نمونه مورد مطالعه، طبق نمونه گیری تصادفی طبقه ای، ۱۸۶ نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی تخمین زده شد که از دو طبقه کارشناسی ارشد و دکتری بودند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استفاده شد. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه توسط اساتید متخصص در حوزه کارآفرینی در دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز، بررسی و تایید شد. به منظور بررسی پایایی نیز یک مطالعه راهنما در بین ۳۰ نفر از دانشجویان رشته های مختلف کشاورزی (خارج از نمونه اصلی) صورت گرفت و پس از آن ضرایب آلفای کرونباخ متغیرهای پرسشنامه، محاسبه شد که بین ۰/۷۷ تا ۰/۹۵ به دست آمد و میزان قابل قبولی محسوب شد. به منظور تحلیل داده ها و اجرای مدل علی از روش تحلیل مسیر و نرم افزارAMOS   بهره گرفته شد. مدل علی پژوهش از لحاظ شاخص های  برازش مدل حد مطلوب را بدست آورد، به طوری که نسبت کای اسکوئر به درجه آزادی  برابر با ۱/۲۵، شاخص برازش تطبیقی برابر۰/۹۶۰، شاخص برازش هنجاری برابر با ۰/۹۶۶ و شاخص ریشه میانگین مربعات خطای برآورد برابر با ۰/۰۲۴ به دست آمد. یافته‎ها: طبق تفکیک اثرات علی و از نظر دانشجویان تحصیلات تکمیلی، بوم سامانه کارآفرینی درونی دارای اثر مستقیم، مثبت و معنی دار بر فضای شبکه سازی سیستمی است. در نتیجه، فعالیت و توسعه بوم سامانه کارآفرینی بر فضای شبکه سازی سیستمی درونی و بیرونی دانشکد های کشاورزی تاثیرگذار بوده و ارتباطات و تعامل بین افراد را گسترش می دهد. در این بین، نکته جالب توجه، تاثیرگذاری غیرمستقیم متغیر بوم سامانه کارآفرینی از طریق متغیر فضای شبکه سازی درونی بر متغیر فضای شبکه سازی بیرونی است. از سوی دیگر، متغیر بوم سامانه کارآفرینی همچنین، دارای اثر مستقیم، مثبت و معنی داری بر یکپارچگی دانش درون سازمانی و یکپارچگی دانش برون سازمانی است. مشابه یافته های شبکه سازی سیستمی، متغیر بوم سامانه کارآفرینی از طریق متغیر یکپارچگی دانش درون سازمانی، دارای اثر غیرمستقیم بر متغیر یکپارچگی دانش برون سازمانی نیز است. متغیر بوم سامانه کارآفرینی در مرحله ی بعد بر توسعه کارآفرینی نیز دارای اثر مستقیم، مثبت و معنی دار است. اثر متغیر یکپارچگی دانش برون سازمانی بر توسعه کارآفرینی معنی دار نیست. این یافته نشان می دهد که فعالیت های موجود مانند استفاده سازمان جهاد کشاورزی از نتایج تحقیقاتی دانشکده های کشاورزی، اشتراک گذاری اطلاعات بین اساتید و مدیران دانشکده های مختلف، تسهیل شرایط برای شرکت در کارگاه های کارآفرینی خارج از دانشگاه و فراهم کردن شرایط کارآموزی و فرصت های مطالعاتی، در راستای فعالیت های کارآفرینی دانشجویان نیست. یافئه های مدل علی نشان می دهد که که ایجاد بوم سامانه کارآفرینی و توسعه فعالیت های کارآفرینی اثر مستقیم، مثبت و معنی داری بر تاب آوری آموزش های کارآفرینی در دانشکده های کشاورزی دارند. همچنین، فضای شبکه سازی درونی، فضای شبکه سازی بیرونی و یکپارچگی درون سازمانی نیز دارای اثر مستقیم، مثبت و معنی داری بر تاب آوری دانشکده های کشاورزی هستند. نتیجه‎گیری: عدم اشتغال دانش آموختگان کشاورزی یکی از مهم ترین چالش های نظام آموزش عالی کشور در چند سال اخیر بوده و اثرات نامطلوبی بر انگیزه تحصیل و یادگیری دانشجویان داشته است. با توجه به تاثیر بوم سامانه کارآفرینی بر تاب آوری دانشکده های کشاورزی نشان می دهد، فعالیت هایی مانند سیاست گذاری و استراتژی دولت، همکاری نهادهای مختلف خصوصی، دولتی و دانشگاه ها، دروس کاربردی مرتبط با کارآفرینی و هچنین نقش اساتید در آشنایی و عضویت دانشجویان به فعالیت های کارآفرینانه، بر توسعه تاب آوری دانشکده های کشاورزی موثر است. ارتباط توسعه فعالیت های کارآفرینی بر تاب آوری دانشکده های کشاورزی نیز نشان می دهد که افزایش فعالیت هایی از قبیل آشنایی با مرکز نوآوری و کارآفرینی از طریق مدیران و اساتید دانشگاه، حمایت از فعالیت های کارآفرینی دانشجویان از طریق مدیران دانشگاه، آمادگی برای بازار کار از طریق شرکت در کلاس های کارآفرینی و شناسایی فرصت های کارآفرینی، دارای اهمیت زیادی در تاب آوری دانشکده های کشاورزی است. ایجاد شرایط برای برقراری ارتباط و تعامل دانشجویان با بخش های مختلف و تسهیل ارتباط دانشکده کشاورزی با شتاب دهنده ها، مراکز کارآفرینی و هاب های درون دانشکده و دانشگاه و تعامل و همکاری دانشکده کشاورزی با پارک های علم و فناوری، از دیگر پیشنهادهای این پژوهش در راستای ارتقای سطح تاب آوری فعالیت های آموزشی است. همچنین، توصیه می شود که دانشگاه به سمت ایجاد دانش بین رشته ای، حرکت نموده و با برگزاری نشست های علمی بین دانشجویان و اساتید رشته های مختلف، فضای اشتراک گذاری دانش از طریق تشکیل گروه های غیررسمی بین اساتید و دانشجویان، تقویت شود.

کلیدواژه ها:

Resilience ، Entrepreneurship Ecosystem ، School of Agriculture ، Networking ، Knowledge Integration ، بوم سامانه کارآفرینی ، تاب آوری ، دانشکده کشاورزی ، فضای شبکه سازی ، یکپارچگی دانش