فضایل تعلیمی اخلاقی از امثال و حکم فارسی دهخدا

زمینه: ضرب المثل ها مردمی ترین نوع ادبی به شمار می آیند. ضرب المثل ها یکی از زیرشاخه های ادبیات عامیانه محسوب می شوند که در تفهیم منظور نویسنده نقشی بسزا ایفا می کنند. هدف این پژوهش استخراج و اثبات بن مایه ها و فضیلت های تعلیمی اخلاقی کتاب امثال و حکم دهخدا می باشد که درون مایه هایی از نوع استدلال و منطق، دانش اندوزی، قضا و قدر، قناعت پیشگی، خردگرایی، تلاش و کوشش، خودسازی، اندرزگویی، الگوسازی، اغتنام فرصت، اشتهار به نیکنامی، ضد و نقیض، ستایشگری، مهارت شنیداری، یقین و اطمینان، پرسشگری، نویسندگی، اندیشیدن، مزاح و انتقادپذیری از پرکاربردترین مضامین در امثال و حکم دهخدا هستند بسیاری از ضرب المثل ها به منظور تعلیم نکته ای اخلاقی- ادبی شکل گرفته اند؛ وقتی ویژگی هایی چون ایجاز، سادگی ، روانی لفظ و همچنین زبان کوچه و بازار با امثال درمی آمیزد، تاثیر آن ها بر خواننده دوچندان می شود. دهخدا با عنایت به اهمیت ضرب المثل در زبان پارسی، به جمع آوری آن ها همت گماشت و گنجینه ای از امثال و حکم تدوین کرد که در نوع خود کم نظیر است.. این پژوهش با روش تحلیلی-توصیفی به بررسی بیست فضیلت تعلیمی- اخلاقی در امثال و حکم فارسی دهخدا می پردازد. نتیجه گیری: نتایج حاصل از این پژوهش که در پاسخ به پرسش چگونگی نقش و کارکرد ضرب المثل های فارسی در آموزش و ترویج فضیلت های تعلیمی و اخلاقی شکل گرفته است، نشان می دهد که اولا آموزه های تعلیمی-اخلاقی نزد نیاکان ما، تا چه اندازه بااهمیت بوده و ثانیا ضرب المثل ها با سادگی و رسانگی و تداول و ایجاز خود در بسط و تکوین فضیلت طلبی، نقش بسیار موثری داشته اند.

کلیدواژه ها:

Popular literature ، Proverbs and sayings ، Proverbs ، Education and ethics ، Dehkhoda ، ادبیات عامه ، امثال و حکم ، ضرب المثل ، تعلیم و اخلاق ، دهخدا.