تبیین دالیل کاهش تمایل اقبال عمومی نسبت به معامالت اعیانی موقوفات و تصریح راهکارهای حقوقی در جهت رفع این نقصان

موقوفات به عنوان یکی از ابزارهای اساسی در تامین نیازهای عمومی و خیرخواهانه در نظام حقوقی اسلامی و ایرانی مطرح هستند. در این راستا، معامالت اعیانی موقوفات به عنوان یکی از روش های متداول بهره برداری از این اموال، نقش حیاتی در استفاده بهینه از منابع موقوفه ایفا می کنند. با این حال، در سال های اخیر، کاهش تمایل عمومی نسبت به این نوع معامالت مشاهده می شود که دلایل مختلفی دارد. این کاهش تمایل نه تنها از جنبه اقتصادی بلکه از نظر حقوقی و اجتماعی نیز قابل تحلیل است. مهم ترین عوامل موثر در این کاهش تمایل عبارتند از: پیچیدگی ها و محدودیت های قانونی در فرآیندهای معامالت اعیانی موقوفات، موانع فرهنگی و اجتماعی در باور عمومی نسبت به شفافیت و اعتماد در مدیریت موقوفات، مشکلات اقتصادی ناشی از عدم جذابیت این معامالت از منظر بازده اقتصادی، عدم آگاهی کافی از مزایای حقوقی و مالی این معامالت، و باورهای نادرست مردم در خصوص حرمت و عدم جواز معاملات اعیانی موقوفات. همچنین تفاوت های ذاتی اموال موقوفه با اموال عادی، تفاوت میان سند اوقافی و سند مالکیت، و تشریفات مضاعف در معاملات اعیانی موقوفات از دیگر عواملی هستند که به این کاهش تمایل کمک کرده اند. از دیگر ویژگی های موقوفات می توان به تعارض میان مالکیت عرصه و اعیان موقوفات و مصون بودن عرصه از قابلیت انتقال، با وجود امکان نقل و انتقال اعیان، اشاره کرد. در این راستا، منظور از معاملات اعیانی موقوفات، معاملاتی است که موضوع آن ها اعیان موقوفات می باشد. این به این معناست که در این معاملات هر آنچه که بر روی عرصه یا بستر موقوفات به صورت طبیعی پدید آمده یا با دخالت انسان احداث شده است، مورد معامله واقع می شود. با این حال، حذف تشریفات مضاعف معاملات اعیانی موقوفات ممکن نیست، چراکه این تشریفات مبتنی بر تفاوت های ذاتی اموال موقوفه با اموال عادی است. این مقاله به تحلیل علل حقوقی و اجتماعی کاهش اقبال عمومی به معاملات اعیانی موقوفات پرداخته و به بررسی و تحلیل قوانین و مقررات موجود در نظام حقوقی ایران، از جمله قانون مدنی و قوانین سازمان اوقاف و امور خیریه می پردازد. همچنین، پیشنهاداتی برای اصلاح قوانین و تقویت نظارت و شفافیت در فرآیندهای اجرایی و ارتقاء آگاهی عمومی برای بهبود وضعیت این معاملات

کلیدواژه ها:

موقوفات ، معاملات اعیانی ، تمایل عمومی ، حقوقی ، اجتماعی