بازتاب درخت زندگی در منسوجات و فرش ایران

درخت حیات از دوران پیش از تاریخ تصویر درخت و نماد پردازی آن در آثار هنری بین النهرین و ایران مورد توجه بوده است. در فرهنگ ایران باستان اهریمن در صدد تسلط بر درخت زندگی است و سلطه اهریمن بر درخت سبب خشکسالی می شود. از آنجایی که نقش درخت زندگی و موجودات پیرامون آن بر روی آثار هنری دوره اسلامی ایران نیز قابل مشاهده است. این پژوهش از روش وصیفی- تحلیلی برای پاسخ دادن به پرسش خود یعنی چگونگی بازتاب درخت زندگی در منسوجات و فرش ایران استفاده کرده است. نتیجه حاصله اینکه درخت زندگی با مفهوم برکت و باروری مرتبط است و تداوم این مفهوم نیز بر روی فرش ایرانی وجود دارد. محراب به مثابه مکان ارتباط عالم زمینی با جهان ملکوتی قندیل به مثابه نور نیلوفر نماد جاودانگی و تجدید حیات و سبو یا گلدان نماد برکت و باران آوری است. از طرفی خیال بهشت که اندیشه ای بنیادی در تمدن ایرانی است و اعتقاد به وجود درخت خیر و شر و درخت حیات در بهشت از موارد موثر در تصویر گری درخت مقدس بر روی قالیهای باغی است. در این باغها درخت سرو درخت بید درخت گلدار و تاک و همچنین صورتهای استلیزه درختی شیوه دیگری از نقش پردازی درخت زندگی در بهشت است.