تاثیر عرف و فرهنگ بر احکام فقهی: مطالعه موردی بر کشورهای اسلامی مختلف

مقاله حاضر به بررسی تاثیر عرف و فرهنگ بر احکام فقهی در جوامع اسلامی با رویکردی تطبیقی و مطالعه موردی بر کشورهای اسلامی مختلف می پردازد. در فقه اسلامی، عرف به عنوان یکی از منابع استنباط احکام مورد توجه قرار گرفته و در مواردی که نصوص شرعی مستقیم در دسترس نباشند یا مسائل نوظهوری مطرح شوند، نقش مهمی در اجتهاد ایفا می کند. فرهنگ و عرف محلی می توانند باعث انعطاف پذیری و پویایی شریعت در تطابق با نیازهای اجتماعی و شرایط زمانی و مکانی شوند، اما در عین حال، این تاثیرگذاری با چالشهایی همچون تضاد با نصوص شرعی، تغییرپذیری و تنوع عرف ها در مناطق مختلف همراه است. در این مقاله، ابتدا به مفهوم عرف و فرهنگ در اسالم پرداخته و جایگاه آنها در فرآیند اجتهاد فقهی مورد بررسی قرار می گیرد. سپس نقش عرف محلی در شکل دهی به احکام فقهی، به ویژه در کشورهای اسلامی با تنوع فرهنگی، تحلیل می شود. نمونه هایی از کشورهای اسلامی که در آن ها عرف به عنوان یک عامل موثر بر احکام فقهی شناخته می شود، به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته اند. همچنین چالشها و فرصت های تطبیق عرف با احکام فقهی در زمینه های مختلف، از جمله تضادهای احتمالی با اصول شریعت، تغییرات اجتماعی و فرهنگی و تاثیرپذیری از تحوالت مدرن، بررسی شده است. از جمله یافته های مهم این مقاله، نقش موثر عرف در پاسخ به تحوالت اجتماعی و فرهنگی و ارائه احکام متناسب با شرایط محلی است. با این حال، چالشهای قابل توجهی نیز در این مسیر وجود دارد که می تواند به ناپایداری و دشواری هایی در استنباط احکام منجر شود. به ویژه زمانی که عرف های محلی با مقاصد کلی شریعت در تعارض باشند، این تطبیق نیازمند دقت و آگاهی فقها است. در نهایت، مقاله نتیجه می گیرد که تطبیق عرف با احکام فقهی می تواند به تقویت ارتباط میان شریعت و جامعه کمک کرده و اجرای بهتر احکام اسلامی را در جوامع متنوع اسلامی امکان پذیر سازد، به شرطی که این عرف ها با اصول و مقاصد شریعت سازگاری داشته باشند. این تحقیق به دنبال فراهم آوردن درکی جامع از تاثیر عرف و فرهنگ بر احکام فقهی و ارائه راه حل هایی برای تطبیق آنها در چارچوب شریعت اسلامی است.

کلیدواژه ها:

عرف ، فرهنگ ، احکام فقهی ، اجتهاد ، شریعت