وقف و جایگاه آن در رشد و توسعه اقتصادی (با رویکرد سیاستگذاری)

نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران بر پایه حکمرانی دینی بر مبنای ولایت فقیه و مبتنی بر مردم سالاری دینی بنیان گذاری شده است و به دنبال ارائه یک الگوی مطلوب و کارا از ظرفیت های حکمرانی دینی به جهانیان است؛ از این رو بایستی ضرورتا با نهاد مهم وقف، به عنوان یکی از سنن مهم و مورد تاکید اسلام و تاثیرگذار در رشد و توسعه اقتصادی، پیوند قوی برقرار کند و سیاست گذاری ها و قانون گذاری های علمی، دقیق، ثابت و قابل اجرا را در این حوزه پایه گذاری کند. امروزه شاهد تحول سریع در ساختارهای اقتصادی جهانی و افزایش سهم ثروت های نرم افزاری، و استفاده اکثر جوامع از ظرفیت های عظیم عرصه های نوظهور و پربازده اقتصادی با هدف رشد و توسعه در اقتصاد هستیم. در نهاد مهم وقف نیز که هدف گذاری شریعت در آن، بر پایه ایجاد عدالت اجتماعی، کاهش فاصله طبقاتی و فقرزدایی بنا شده است و عامل بسیار مهمی در جلوگیری از تجمع و تمرکز ثروت در جامعه محسوب می شود، این ظرفیت وجود دارد که بتوان از آن به عنوان اهرم مهمی برای رسیدن به شاخص های رشد و توسعه اقتصادی، درآمدزایی، فقرزدایی و اشتغال زایی بهره برد تا شاهد تحقق در این گزاره دینی باشیم. اما شواهد آماری و میدانی موجود نشان می دهد »تسبیل المنفعه« کامل فقط اند کی از سازمان های وقفی در ایران از این فرصت بهره می برند. وجود موانع متعدد و یا نبود مقتضیات، باعث شده است تاکنون از این فرصت بهره وری به صورت مطلوب استفاده نشود. ضعف در حکمرانی سازمانی، برخی چالش های فقهی - حقوقی خصوصا در مورد عرصه های نوپدید و پربازده وقف، چالش های قضایی و در نتیجه عدم قدرت اجرایی در حفظ اصل موقوفات و یا حفظ جریان آن مطابق نیت واقف، از موانع موجود در این باب است که شایسته است نظام اسلامی، با اصلاح خط مشی در سیاست گذاری ها، و به تبع آن ارائه یا اصلاح برخی قوانین، و در نتیجه اصلاح نقاط ضعف در زمینه اجرا، از این فرصت بی نظیر بهره کامل بگیرد و منابع عظیم مالی در وقف را از حالت رکود به حالت تحرک و پویایی هدایت کند. پژوهش حاضر به منظور واکاوی نقاط ضعف و چالش ها در حوزه سیاست گذاری و قانون گذاری در نهاد وقف، ارائه راهکار برای رفع این چالش ها و معرفی عرصه های نوظهور و پربازده وقف، با تاکید بر کارآمدسازی و تحول حکمرانی در این نهاد، در جهت رشد و توسعه اقتصادی، با رویکرد فقهی و با روش تحلیلی توصیفی و گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای سامان یافته است.

کلیدواژه ها:

وقف ، رشد اقتصادی ، توسعه اقتصادی ، سیاستگذاری ، نهاد وقف ، فقهی ، حکمرانی دینی ، مردم سالاری ، ظرفیت های حکمرانی دینی ، عدالت اجتماعی ، فقرزدایی ، اشتغال زایی ، تسبیل المنفعه ، موقوفات ، مالیات وقف ، کارآمدسازی ، تحول حکمرانی