توسعه پایدار حوزه های آبخیز، چرا و چگونه

افزایش جمعیت و نیاز روزافزون بشر به محصولات کشاورزی و آب موجب استفاده بی رویه از منابع طبیعی و کشاورزی شده است. همچنین سالیانه هزاران هکتار از اراضی طبیعی بر اثر سوء مدیریت به اراضی زراعی تبدیل می شوند که این امر منجر به از بین رفتن منابع طبیعی و دو عامل اصلی آن یعنی آب و خاک می شود. نبود این دو عامل حیاتی زمینه ساز مشکلاتی همچون تخریب منابع طبیعی، قحطی و فقر است که یکی از راه کارهای برون رفت از این معضلات توسعه ی پایدار حوزه های آبخیز می باشد. با جمع آوری داده و برنامه ریزی در هر منطقه می توان اهداف بلندمدت توسعه ی پایدار را پیاده سازی و از خشکسالی و فقر احتمالی در آینده پیشگیری کرد. هدف اصلی این مقاله تحلیل و بررسی پژوهش های مرتبط با توسعه ی پایدار و سالمت حوزه آبخیز می باشد که ارزیابی مهمترین شاخص های استفاده شده در مناطق مختلف جهان و مدل های حوزه سالمت را تحت پوشش قرار می دهد. در این مقاله با استفاده از بررسی کتابخانه ای و الکترونیکی به مطالعه ی روش شاخص های پایداری حوزه آبخیز، فقر آب، پایداری آب کانادا، پایداری آب جاوای غربی، توسعه انسانی، پایداری زیست محیطی، خشکسالی و همچنین مدل های سالمت حوزه آبخیز که رابطه تنگاتنگی با شاخص های توسعه ی پایدار آبخیز دارد پرداخته و عملکرد هر یک از آنها مورد بررسی قرار گرفته است. هرچند نتایج نشان داد پیاده سازی شاخص ها در اکثر مناطق جهان می تواند اطلاعات دقیقی در خصوص وضعیت کنونی منطقه و راهکارهای مناسب برای توسعه ی پایدار حوزه آبخیز در اختیار کارشناسان قرار دهد اما باید توجه داشت استفاده از شاخص های تکبعدی و غیرجامع منجر به سردرگمی مدیریتی در حوزه های آبخیز نشود.

کلیدواژه ها:

حفاظت آب و خاک ، شاخص های توسعه پایداری ، مدل های سالمت حوزه آبخیز ، شاخص های پایداری آب ، شاخص توسعه انسانی