بررسی چالشهای مختلف طرح مردمی و ملی کاشت یک میلیارد درخت در کشور

احیای اکوسیستم شالوده توسعه پایدار است و هدف آن جستجوی بهبود برخی از آسیب هایی است که به محیط وارد می شود که در نهایت بواسطه اجرای کارایی و عملکردی اکولوژیکی اکوسیستم بازسازی می شود. سازمان ملل متحد دهه پیش رو (۲۰۲۱-۲۰۳۰) را با عنوان دهه احیای اکوسیستم ها معرفی کرده است. در این راستا بسیاری از کشورهای جهان خود را ملزم به نیل به اهداف این طرح نموده اند. کشور ایران نیز به عنوان یک کشور اثرگذار در برنامه های جهانی نیز طی یک دوره چهار ساله برنامه کاشت یک میلیارد درخت طرح ریزی کرده است و دولت در سال ۱۴۰۲ این مسئولیت را بر عهده وزارت جهاد کشاورزی، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری و سازمان محیط زیست گذاشته است. با بررسی روند اجرایی این امر چالش های مختلفی در اجرای این طرح وجود دارد که نیاز است این چالش ها شناسایی و در صدد رفع مشکلات بود. در طرح کاشت یک میلیارد درخت سازمان محیط زیست به عنوان یک عضو حقوقی حضور دارد، اما واقعیت این است که اگر در اجرای این طرح چالش های آن دیده نشود تنها به عنوان یک شعار باقی خواهد ماند و قابلیت اجرایی نخواهد داشت. موضوع درخت کاری یک موضوع چندوجهی است که باید تمام ابعاد مختلف آن مورد توجه قرار گیرد. اولین مرحله تهیه بذر یا قلمه و نهال به منظور کاشت می باشد که تولید نهال عمدتا در نهالستان ها صورت می گیرد. تهیه بذور مناسب از طریق شناسایی اکوتیپ ها، جمعیت ها و پایه های مادری گیاهی بایستی به نحوی دقت نمود که نهال های تولیدی دارای بانک ژنی مرغوب باشد. در خصوص انتخاب نوع گونه های گیاهی نیز توجه به میزان نیاز آبی، مقابله با تغییر اقلیم، چند منظوره بودن گیاهان (ترسیب کربن، مقابله با ریزگرد، مقابله با فرسایش خاک، تولید میوه، چوب، زیبایی پسندی)، اقبال مردمی، مسائل اقتصادی-اجتماعی، مسائل زیست محیطی، رقابت گونه ها و غیر مهاجم بودن و غیر آللوپات بودن با توجه به برخی تجربه های تلخ اخیر در کشور از اقدامات ضروری است. در مرحله کاشت استفاده از اسناد باالدستی و نیز انتخاب مکان های مناسب کاشت بر اساس اصول آمایش سرزمین و آشیان اکولوژیکی گونه ها، نظارت بر نحوه کاشت مطابق با اصول علمی از مواردی مهم است که باید توجه جدی داشت. از موارد آسیب شناسی که در انجام طرح های مختلف در کشورهای در حال توسعه وجود دارد، عدم نظارت بعد از اجرای طرحی مشخص است که به نظر می رسد به منظور افزایش ماندگاری گیاهان کاشت شده و حفظ بلند مدت آن نیاز است نظارت های اصولی با بهره گیری از پتانسیل فارغ التحصیلان کشاورزی و منابع طبیعی صورت گیرد. از آنجایی که این طرح از نوع نهضت مردمی و ملی است و عمده منابع آن از طریق جامعه تامین می گردد لذا انجام برخی آموزش ها، تبلیغات و برنامه های اجتماعی به منظور تشویق مردم در پشتیبانی این طرح ضروری است. مهمترین حلقه در این طرح توجه به جایگاه پژوهش و تحقیقات دانشگاهی است که نیاز است سازمان های اجرایی مسئول این طرح از نظرات علمی و یافته های پژوهشی استفاده نمایند. در پایان به این نکته باید توجه کرد که کشورهای منطقه و همسایه (عربستان، ترکیه، پاکستان، چین) به مراتب از کشور ایران نیز برنامه کاشت بیشتری دارند که به نظر می رسد نیاز است برنامه منسجم تری در کشور و بر اساس شناسایی نقاط ضعف و قدرت طرح مذکور برای ادامه این طرح طی سال های آتی نیز صورت گیرد.

کلیدواژه ها:

پوشش گیاهی ، مدیریت ، منابع طبیعی ، عملکرد اکوسیستم