احیاء کشاورزی اگرواکولوژیک و تنوع زیستی کشاورزی با تاکید بر روش بهنژادی تکاملی گیاهان

تنوع زیستی کشاورزی از مولفه های کلیدی دستیابی به کشاورزی اگرواکولوژیک به شمار می آید و نقش مهمی در کارکردها و خدمات اکوسیستمی ایفا می کند. این تنوع به عنوان منبعی اساسی برای افزایش تابآوری و سازگاری گیاهان زراعی با تغییر اقلیم و مقابله با تنش های زیستی و غیرزیستی در شرایط مختلف جغرافیایی و اکولوژیکی شناخته می شود. با این حال در دهه های اخیر، تنوع گونه ای و ژنتیکی در بوم نظام های زراعی به شدت کاهش یافته و دسترسی کشاورزان بومی به این منابع ارزشمند به شدت محدود شده است. یکی از مهمترین دلایل این چالش، تمرکز تحقیقات کشاورزی بر چند محصول زراعی و توسعه علم بهنژادی و قوانین مرتبط با معرفی و تجاری سازی بذر شمار می آید. با توجه به مشکلات و چالش های بخش کشاورزی و عدم قطعیت شرایط محیطی و اقلیمی آینده، ضروری است که اهداف برنامه های بهنژادی به ویژه در مناطق حاشیه ای و تحت شرایط کم نهاده مانند کشاورزی دیم و ارگانیک به شکلی بازنگری شود که بر استفاده هرچه بیشتر از منابع ژنتیکی، انتخاب غیرمتمرکز و توسعه ارقام جدید در مناطق هدف تاکید داشته باشد. یکی از روش های موثر برای افزایش تنوع ژنتیکی درون گونه ای، بهنژادی تکاملی گیاهان (EPB) است. در این روش با مخلوط کردن ژرمپالسم متنوع از یک گونه، یک جمعیت/مخلوط تکاملی ایجاد می شود. این توده تکاملی به دست کشاورزان مناطق مختلف می رسد و برای سالیان متوالی کشت و برداشت می شود و به مرور زمان با تغییرات اقلیمی، محیطی و مدیریتی سازگار می شود و به تکامل می رسد. در این فرایند از تئوری انتخاب طبیعی به نفع سازگاری محلی استفاده می شود و بکارگیری از آن برای محیط های حاشیه ای و پرتنش و یا نظام های تولید کم نهاده مانند کشاورزی دیم و ارگانیک بسیار مناسب است.

کلیدواژه ها:

بهنژادی تکاملی گیاهان ، تغییر اقلیم ، تنوع زیستی کشاورزی ، تنوع ژنتیکی ، جمعیتهای تکاملی