مدیریت افکار منفی: جستاری فلسفی در تلفیق آموزه های اسلامی و علوم اعصاب برای ارتقای سلامت روان

پژوهش حاضر، با اتخاذ رویکردی فلسفی و بین رشته ای، به بررسی مسئله ی دیرپای مدیریت افکار منفی پرداخته و در پی ارائه راهبردهایی کارآمد از طریق تلفیق آموزه های غنی اسلامی و یافته های پیشگامانه علوم اعصاب است. استدلال محوری این جستار فلسفی بر این فرضیه استوار است که آموزه های کلیدی اسلام، به ویژه مفاهیم «ذکر»، «توکل» و «شکر»، نه تنها هم راستا و سازگار با سازوکارهای پیچیده ی عصبی - شناختی انسان هستند، بلکه ظرفیت آن را دارند که به عنوان راهکارهایی عملیاتی، موثر و فرهنگ بنیاد در جهت ارتقای جامع سلامت روان و تقلیل اثرات مخرب و فرساینده ی افکار منفی مورد بهره برداری قرار گیرند. روش شناسی تحقیق، ترکیبی از دو رویکرد مکمل بوده است: نخست، تحلیل محتوای تفسیری - فلسفی متون بنیادین اسلامی به منظور استخراج آموزه ها و اصول مرتبط؛ و دوم، مرور نظام مند و سنتز روایتی مطالعات تجربی پیشین در حوزه ی علوم اعصاب با تمرکز بر سازوکارهای اثرگذاری مداخلات معنوی بر مغز و روان. یافته های این پژوهش تلفیقی، منجر به تدوین مجموعه ای از راهبردهای عملی گردید که از آن جمله می توان به «ذهن آگاهی مبتنی بر ذکر (ذکر آگاهی)»، «توکل فعالانه و مسئولانه»، و «شکرگزاری آگاهانه و مستمر» اشاره نمود. این راهبردها، باتکیه بر مبانی نظری مستحکم و سازوکارهای عصبی - شناختی محتمل، در قالب یک مطالعه ی موردی به اجمال مورد بررسی قرار گرفتند تا اثربخشی بالقوه ی رویکرد پیشنهادی به تصویر کشیده شود. در نهایت، مقاله حاضر ضمن تاکید بر ضرورت توسعه ی گفتگوی بین رشته ای ثمربخش میان علوم دینی و علوم اعصاب، اذعان می دارد که این پژوهش گامی نخستین در مسیر پر فراز و نشیب ارتقای سلامت روان با بهره گیری از ظرفیت های معنوی و علمی است و نیازمند تحقیقات آتی گسترده تری در این زمینه است.

کلیدواژه ها:

افکار منفی ، اسلام ، علوم اعصاب ، سلامت روان ، مدیریت تلفیقی