الگوی سامانه ای ارتباط انسان، طبیعت، معماری در چارچوب اندیشه اسلامی

مفهوم طبیعت و چگونگی نگاه به آن در طول تاریخ از مفاهیم بنیادین در تفسیر هستی، علم و هنر بوده است، پیچیدگی مفهوم طبیعت، پژوهش درباره آن را به خصوص پس از تغییرات اساسی در زندگی مدرن ضروری می سازد. هدف از پژوهش حاضر، ارائه چارچوبی از نحوه حضور طبیعت در معماری است. دستیابی به ملزومات و اهداف و روش ها پیرامون مسئله، لزوم پرداخت به دوگانه های انسان-طبیعت و انسان-معماری و طبیعت-معماری را آشکار ساخته است. رویکرد پژوهش در جهت ساختاردهی به مسیر پژوهش، تفکر سامانه ای و در جهت ساختاردهی به فضای ذهنی پژوهش محتویات خود را از نظریات اندیشمندان اسلامی، اخذ کرده است. دغدغه اصلی این پژوهش، این است که با نگرش سامانه ای به پدیده های انسان، طبیعت، معماری، به ارائه چارچوبی جامع مبتنی بر حضور طبیعت در معماری مطابق با اندیشه اسلامی بپردازد. بر اساس مسئله پژوهش یک سئوال اصلی، مطرح است: چارچوبی مبتنی بر طبیعت در معماری در نگرش سامانه ای به ارتباط انسان، طبیعت، معماری در اندیشه اسلامی چگونه تبیین می شود؟ روش پژوهش، به روش تحلیل محتوای کیفی و به کمک مطالعات نظری مدلی پیشنهادی تبیین شده، سپس این مدل از طریق مصاحبه با افرادی که تجربه زیسته در خانه های سنتی را داشته اند، تدقیق شده است. تجزیه و تحلیل اطلاعات به روش تحلیل محتوای کیفی و در نهایت، حلقه های علیت تفکر سامانه ای انجام گرفته است. یافته ها حاکی از آن هستند که تبیین چارچوبی برای حضور طبیعت در معماری در قالب یک نظام فکری همه جانبه و در بطن سامانه ی انسان-طبیعت-معماری معنا می یابد. این مسئله ملزومات سکونتی خود را از رابطه انسان-معماری و اهداف معرفتی خود را از رابطه انسان-طبیعت و روش ها را از رابطه طبیعت-معماری دریافت می کند. فرایندی انسانی-طبیعی-فنی که در حیطه نظام های داخلی، فاعلی و غایی در سه رویکرد اصلی تعاملی، تلفیقی و تکمیلی با طبیعت حائل می شود و به ترتیب انسان را در وضعیتی در طبیعت، با طبیعت و بر طبیعت قرار می دهد. واسطه بودن تکنولوژی در این فرایند دو گام اصلی ابزارسازی اولیه مبتنی بر منطق کارکردی و ابزارسازی ثانویه مبتنی بر ملاحظات انسانی را پیش روی قرار می دهد. دستاورد پژوهش نشان می دهد که رویکرد تکمیل طبیعت در جهت تحقق اهداف والی انسانی و ارتقاء طبیعت، با متعادل سازی رویکردهای دیگر، امر سکونت را تحقق می بخشد و حضور در فضایی مملو از طبیعت و خصوصیات طبیعی، با تشدید حس محافظت از طبیعت در ساکنان، به ارزشگذاری و تاثیر بر طبیعت می انجامد.

کلیدواژه ها:

انسان ، طبیعت ، معماری ، تفکر سامانه ای ، اندیشه اسلامی