بررسی دالیل مسئولیت گریزی دانش آموزان در فعالیت های فوق برنامه دانش آموزی از منظر دانش آموزان و معلمان ابتدایی شهرستان ارومیه

این پژوهش با هدف شناسایی دلایل مسئولیت گریزی در فعالیت های فوق برنامه دانش آموزی از دیدگاه دانش آموزان و معلمان انجام شد. این پژوهش از نظر شیوه ی اجرا، کیفی-پدیدارشناسی و از نظر نوع هدف، یک تحقیق کاربردی بود. جامعه آماری معلمان، شامل کلیه معلمان مقطع ابتدایی مشغول به کار در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ در دو ناحیه آموزش و پرورش نواحی ۱ و ۲ در شهرستان ارومیه به تعداد ۲۴۴۱ نفر بود و جامعه آماری دانش آموزان، شامل کلیه دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان ارومیه در دو ناحیه آموزش و پرورش ۱ و ۲ به تعداد ۵۸۲،۳۳۰ نفر بود. روش نمونه گیری غیرتصادفی با انتخاب هدفمند (انتخاب معلمان براساس تجربه بکارگیری دانش آموزان در فعالیت های فوق برنامه و انتخاب دانش آموزان، براساس تجربه آن ها در فعالیت های فوق برنامه) انجام شد. نمونه گیری از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته و براساس قاعده گلوله برفی انجام شد و بعد از ۱۵ نفر در بین معلمان و ۱۵ نفر در بین دانش آموزان به اشباع نظری رسید. تحلیل داده ها به روش تماتیک انجام شد. یافته ها نشان داد که از منظر معلمان، دلایل مسئولیت گریزی در فعالیت های فوق برنامه دانش آموزی عبارت بودند از: عوامل روانشناختی و شخصیتی (اختلالات رفتاری و شخصیتی، ویژگی های روانشناختی ویژه، بی مسئولیتی به عنوان ویژگی رفتاری)، عوامل شناختی و نگرشی (سوگیری های شناختی، مکان کنترل و رفتار، تاثیر پرخاشگری و نقص بلوغ روانی-اجتماعی)، عوامل خانوادگی (سبک های فرزندپروری، فرهنگ و اخلاق کاری، ضعف اعتقادی و اخلاقی و پایین بودن انتظارات والدین)، عوامل سازمانی و مدیریتی مدرسه (مدیریت و شایسته سالاری، تناقض در رفتار مدیران و تصمیم گیری فردی و وفاداری) و عوامل اجتماعی مدرسه (تاثیر بزهکاری، فشارهای اجتماعی و همسالان و آموزش و پرورش مسئولیت پذیری). به علاوه، از منظر دانش آموزان، دلایل مسئولیت گریزی در فعالیت های فوق برنامه دانش آموزی عبارت بودند از: علل فردی و شخصی (دلزدگی از فعالیت های فوق برنامه و ترجیح دادن کارهای شخصی)، علل اجتماعی و گروهی (ترس از اشتباه کردن و ترس از نظر دیگران) و ماهیت فعالیت های فوق برنامه (زیاد بودن تکالیف مدرسه، طاقت فرسا بودن، سخت و چالش برانگیز بودن و عدم جذابیت فعالیت های فوق برنامه). بر اساس یافته های این تحقیق، پیشنهاد می شود که مدیران و معلمان مدارس ابتدایی به بهبود طراحی و اجرای فعالیت های فوق برنامه توجه ویژه ای داشته باشند. استفاده از رویکردهای روانشناختی در جهت افزایش انگیزه و مسئولیت پذیری دانش آموزان، به ویژه از طریق تقویت همکاری خانواده ها و ارائه برنامه های جذاب و مناسب برای هر گروه سنی، می تواند از میزان مسئولیت گریزی دانش آموزان در فعالیت های فوق برنامه بکاهد.

کلیدواژه ها:

برنامه ریزی درسی ، مسئولیت گریزی ، فعالیت های فوق برنامه ، مقطع ابتدایی