تحلیلی بر اثربخشی مشارکت اجتماعات محلی در مدیریت و بهره برداری پایدار منابع طبیعی (مطالعه موردی پروژه ترسیب کربن استان گلستان – حوزه آبخیز اوغان)

اگرچه حیطه وظایف و تمرکز عمل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، بیش تر با تاکید بر حفظ، احیاء، توسعه و بهره­برداری پایدار از منابع پایه حیاتی در اراضی ملی تعریف شده است اما مدیریت پایدار سرزمین، نیازمند برنامه­ریزی یکپارچه برای تمام ارکان حوزه آبخیز، شامل منابع آب، خاک، حیات گیاهی، جانوری و انسان در هر نوع کاربری و هر نوع مالکیت (ملی و مستثنیات) است. در پیاده­سازی چنین اصلی، مشارکت مردم در تمام مراحل اجرای پروژه­ها اجتناب ناپذیر است. این مهم در دو دهه گذشته، کانون توجه پروژه­های سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ازجمله پروژه بین­المللی ترسیب کربن بوده است. تحقیق حاضر باهدف بررسی اثربخشی اقدامات اکولوژیک فاز سوم پروژه یاد شده در حوزه آبخیز اوغان شهرستان گالیکش در استان گلستان به انجام رسید. برای این منظور ابتدا محدوده­های رقومی فعالیت ها تعیین گردیده و ضمن بازدید، پیمایش صحرایی، انجام مصاحبه عمیق با اجتماعات محلی هدف و تحلیل هزینه - فایده، نسبت به تبیین اثربخشی فعالیت­ها در مدیریت و بهره برداری پایدار آب وخاک اقدام گردید. ازجمله فعالیت­های موثر در این حوضه می­توان به کشاورزی حفاظتی، ایجاد مزارع الگویی، زراعت چوب و مدیریت رواناب (بانکت­بندی و احداث هلالی آبگیر)، پیش آگاهی و مهار آتش­سوزی جنگل، توسعه انرژی­های نو، تبدیل اراضی دیم­ مستعد فرسایش آبی به کاشت یونجه­، درختان میوه و گیاهان دارویی، صنعتی و مدیریت پسماند اشاره نمود. در این تحقیق با استفاده از اطلاعات موجود در زمینه تاثیر هر نوع کاربری در حفاظت خاک و ترسیب کربن، میزان اثربخشی فعالیت­های فوق­الاشاره استخراج گردید. نتایج نشان داد راهبرد اجرایی پروژه ترسیب کربن در زمینه جذب تسهیلگر برای ظرفیت­سازی، نهادسازی، آموزش و توان­افزایی اجتماعات محلی هدف، نقش مهمی در مشارکت آنان در بهبود الگوی کشت باهدف حفاظت آب وخاک داشته است. در این راستا نتایج نشان داد اقدامات انجام گرفته منجر به حفاظت خاک به میزان ۴/۷۸۶ تن و ترسیب کربن به میزان ۳۹/۱ میلیون تن گردیده است. با توجه به اثربخشی مثبت اجرای پروژه های مدیریت مشارکتی از یک طرف و محدودیت­های اعتباری، تشکیلاتی و نیروی انسانی پیش­روی مدیریت منابع طبیعی تجدیدشونده از طرف دیگر، پیشنهاد می ­گردد راهبرد مدیریت مشارکتی با جدیت بیش تری در راس برنامه­ های سازمان مربوطه دنبال شود.

کلیدواژه ها:

مدیریت پایدار آب وخاک ، تحلیل هزینه- فایده ، کشاورزی حفاظتی