مبانی نقد نقد ایدئولوژی و صدق و کذب ایدئولوژی در مثنوی مولانا

واژه ایده پس از افلاطون به دو معنای «آرمان­گرایی» و «معناگرایی» اشاره می­کند. اصطلاح ایدئولوژی، از لحاظ گستره معنایی و تفسیری بودن، امروزه یک متن محسوب می شود و مطالعه آن را می توان در دو رویکرد انتقادی و بی طرفانه ( خنثی) تقسیم بندی کرد. مارکس از فیلسوفانی بود که با رویکرد انتقادی، ایدئولوژی را مجموع ه­ای از اندیشه­ ها می دانست که منافع طبقات را بازنمایی می­ کند. مثنوی به­ عنوان یک متن عرفانی و اجتماعی، ایدئولوژیک است ولی محتوای آن با ایدئولوژی مخالف است و ادعای شاعر آن نقد ایدئولوژی است. مولانا سعی کرده به­ وسیله دیدگاه انتقادی، به نقد ایدئولوژی­ ها بپردازد. در این مقاله با همین دیدگاه، به بررسی مبانی نقد نقد ایدئولوژی از نظر مولانا و صدق کذب آنها، در مثنوی پرداخته شده است. مولانا با استفاده از مفاهیم و مبانی­ای چون اصل­ نگری، کل­نگری، «موقوف فطام» (بازگیری)، مراتب معرفتی، عقل جزئی و کلی، قصد دارد تا اهمیت و مبانی نقد نقد ایدئولوژی را به مخاطبین نشان دهد و با اشاره به صدق و کذب ایدئولوژی­ها، به خاصیت خودافشاگر و گفتمانی آنها اشاره کند. او معتقد است به­ وسیله «انتظار» و «همت» در نقد (= نقد نقد ایدئولوژی)، می توان به واقعیت نزدیک­تر شد.

کلیدواژه ها:

مثنوی ، نقد نقد ایدئولوژی ، مولانا ، صدق و کذب