نقش آببندان های شمال ایران در ارتقای تاب آوری و سازگاری کشاورزان با تغییرات محیطی

استخر خاکی ذخیره آب (آببندان)، به عنوان یک سامانه سنتی سطوح آبگیر باران، نقش مهمی در تامین و جبران کمبود آب اراضی شالیزاری پایین دست خود در استان های شمالی کشور دارد. به رغم آن که این استانها جزء پرباران ترین استانهای کشور هستند؛ لیکن در ماه هایی از سال با کمبود آب آبیاری مواجهند. در این مقاله نقش و اهمیت آب بندانهای مناطق شمالی کشور به عنوان مخازن کوچک تنظیم و ذخیره سازی آب در سازگاری با بحران کم آبی و افزایش توان تابآوری بهره برداران این مناطق مورد بررسی قرار می گیرد. آب بندانها عالوه بر آبیاری مزارع برنج، از کاربردهایی چون استخرهای پرورش ماهی، استخرهای تفریحی، جمع آوری زه آبها و مخازن سیلگیر برخوردارند. وسعت هر آب بندان با توجه به فیزیوگرافی محل، نوع کاربری و منابع آبی تامین کننده آن از ۱/۰ تا ۵۰۰ هکتار متغیر بوده و عمق آنها نیز بطور متوسط ۶/۱ متر است. اقلیم مناطق گسترش آببندانها بسیار مرطوب بوده و منابع تامین آب آنها شامل باران، آبهای جاری، زهکش ها و چاه است. تعمیق آب بندانها، تقویت بازوها و دیواره ها، الیروبی، ایجاد حوضچه های رسوب گیر، احداث خروجی های مناسب و جلوگیری از تغییر کاربری آنها زمینه توسعه و افزایش کارایی آب بندانها را فراهم می آورد.

کلیدواژه ها:

آب بندان ، تغییر اقلیم ، سطوح آبگیر باران ، کشاورزی ، شمال ایران