مطالعه تطبیقی سبک فکری و تصویرشناسی در شرح سفرهای پوالک (ایران و ایرانیان) و سفرهای عبدالله مستوفی (شرح زندگانی من) در دوره قاجار

رویارویی اندیشه ورزان ایرانی با تمدن غربی همواره از منظر نگاه «خودی» به دیگری دستخوش قیاس و تطبیق بوده است. در پژوهش حاضر، به سبک فکری، و نگاه تصویرشناسانه مستوفی و پووک در سفرنامه هایشان با استناد به روش های رایج در ادبیات تطبیقی و به گونه ای ترکیبی پرداخته می شود. مستوفی و پووک در یک مدت زمانی متناظر، در کسوت مسافر، به سرزمین های یکدیگر سفر کرده و از چشم انداز «خود» به تماشای «دیگری» پرداخته اند. مسئله این است که تفاوت ها و شباهت هایی که آنها در سفرنامه هایشان به تصویر کشیده اند، بر اساس کلیشه های ذهنی متاثر از نگاه «خودی» به «دیگری» بیگانه و بر اساس «غیریت سازی» است یا مبتنی و منطبق بر واقعیت است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که هر دو تاثیر کلیشه های ذهنی ناشی از فرهنگ یا جامعه خود بوده اند. مستوفی با نگاه به «دیگری» فرادست، تاثیر پیشرفت های متعدد تمدن غرب قرار گرفته است، هر چند این تفاوت ها را بازتاب شگرفی در آنچه به تصویر کشیده، ثبت نکرده است. پووک «دیگری» فرودست را با نکته سنجی دقیق تری کاویده، و نسبت به مستوفی شواهد گسترده تری از جامعه مقصد را اختیار خواننده قرار داده است. با این حال، موه در نوشته های پووک، شواهدی از داوری نادرست و شتاب زده را در کبه کی سطور سفرنامه اش می توان مشاهده کرد. پژوهش پیش رو یک تدقیق نظری است که با استناد به روش های کتابخانه ای و فیش برداری انجام شده و از منابع علمی، کتب، پایان نامه ها، مقالات معتبر و سایت های علمی معتبر بهره برداری شده است. این مقاله بر مبنای روش توصیفی و تحلیلی، به بررسی تطبیقی دو سفرنامه پرداخته است. در این مقاله، ابتدا تعاریف و منظومه تصویرشناسی و ادبیات تطبیقی به طور دقیق تبیین و تحلیل شده است. از منابعی که مبانی این دو حوزه را پوشش می دهند، برای درک بهتر منظومه استناده شده است. همچنین، در این پژوهش، روش کتابخانه ای و فیش برداری برای جمع آوری داده ها به کار رفته است.

کلیدواژه ها:

ادبیات تطبیقی ، تصویرشناسی ، خود و دیگری ، سفرنامه پووک ، شرح زندگانی من