تحلیل گفتمان مجازات های تعزیری در نظام کیفری ایران

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تاکید بر شرعی سازی قوانین، مجازات های تعزیری برای نخستین بار در قانون راجع به مجازات اسلامی به رسمیت شناخته شد. ظهور مجازات تعزیری در سپهر حقوق جنایی ایران و رشد آن در فرایند کیفرگذاری، پرسش هایی را در خصوص فهم و تحولات آن ایجاد کرده است. براین اساس، شناسایی گفتمان های اثرگذار در شکل گیری مجازات های تعزیری و عوامل موثر بر هژمونی آن ها از مسائل مهم در باب ادراک فلسفی مجازات های تعزیری است؛ ازاین رو، هدف اصلی این پژوهش، تبیین نقش و تاثیر گفتمان های حاضر در تحولات شکل گرفته در پهنه تعزیرات با استفاده از روش عملیاتی تحلیل گفتمان (پدام) است. یافته های این تحقیق حاکی از آن است که سه گفتمان «فقه حکومتی»، «فقه سنتی» و «مدرنیسم کیفری» در متن تحولات مجازات های تعزیری اثرگذار بوده اند. در آغاز شکل گیری مجازات های تعزیری، رویکردهای فقه حکومتی و فقه سنتی، گفتمان های معارض بودند. در این دوره، غلبه فقه حکومتی بر فقه سنتی موجب شد تا پارادایم های مدنظر حامیان فقه حکومتی همچون تعیین تعزیر توسط حاکمیت، معین بودن تعزیر و متنوع بودن آن ها به عنوان اصول اساسی مجازات های تعزیری به رسمیت شناخته شوند. بااین حال، یافته های حاصل از مطالعات تجربی در جرم شناسی و کیفرشناسی، از یک سو و انعطاف پذیری مجازات های تعزیری از باب «التعزیر بما یراه الحاکم» ازسوی دیگر، موجب شده است تا گفتمان مدرنیسم کیفری نیز به عنوان یک گفتمان غالب در مجازات های تعزیری دارای اثر باشد.

کلیدواژه ها:

مجازات تعزیری ، فقه حکومتی ، فقه سنتی ، مدرنیسم کیفری ، تحلیل گفتمان