نقش گسلهای فعال و لرزه زا در کاهش و افزایش سطح بیابان مطالعه موردی درگسل آستانه و کویر حاج علیقلی

کویر حاج علیقلی در پست ترین منطقه دشت دامغان به عنوان یک پلایا وجود دارد. این کویر دارای سازندهای شور و نمکی بوده که جریان تمامی آبهای حوزه دشت دامغان به سوی آن است. ارتفاعات شمال دشت دامغان و ارتفاعات جنوبی رسوبات کواترنری این پلایا را تشکیل میدهند. ارتفاعات شمالی شهرستان دامغان مجموعه رسوبات دورانهای دوم و سوم را در بر دارند. در این ارتفاعات عملکرد گسلهایی مانند آستانه، عطاری، دامغان، انبانکوه و شمال دامغان با شاخه های فرعی آن بیشترین تاثیر را دارند. گسل فعال و لرزه زای آستانه با طول یکصد کیلومتر از عمده ساختارهای مهم این کوهستان و البرز شرقی است. عملکرد هیدرولوژیکی این گسل و شاخه های فرعی آن در منطقه باعث به وجود آمدن چشمه علی شده است که سر منشا رودخانه چشمه علی است. این چشمه بیشترین دبی را در استان سمنان داشته و کمترین مقدار آن ۳۰۰ لیتر بر ثانیه است. رودخانه چشمه علی عمده ترین منبع آبی تا نیم قرن پیش در شهرستان دامغان بوده که بیش از نیمی ازکشاورزی و باغداری دشت دامغان وابسته به آن بوده و هم اکنون نیز نقشی عمده در این زمینه دارد. یقینا فعالیت لرزه ای گسل آستانه تشکیل این چشمه موثر بوده و وجود این چشمه و رودخانه نیز نقشی اساسی در کنترل کویر حاج علیقلی به عنوان یک بیابان پلایا داشته و دارد.

کلیدواژه ها:

گسل آستانه ، کویر حاج علیقلی ، چشمه علی ، فعالیت لرزه ای