گسترش و جابجایی فضایی تپه های ماسه ای شرق بیابان لوت

مقدمه: سرزمین ایران در کمربند خشک و نیمه خشک نیمکره شمالی قرار گرفته است و تحت تاثیر حاکمیت پرفشار جنب حاره ای از اقلیمی نیمه خشک تا فوق العاده خشک بویژه در نیمه مرکزی و شرقی برخوردار است. تپه های ماسه ای در قلمرو فرایندهای بادی از پویاترین عارضه های ژئومورفیک سطح زمین در مناطق خشک به شمار می روند که از یک سو تحت تاثیر ویژگی های سرعت، جهت و فراوانی باد و از دیگر سو متاثر از ویژگی های سطح زمین و و مواد رسوبی هستند. تپه های ماسه ای متحرک از خطرات عمده فرسایش بادی هستند که به شبکه های حمل و نقل، محصولات کشاورزی، منابع آب و مناطق مسکونی خسارات شدیدی وارد می سازند. بنابراین هدف اصلی این مطالعه گسترش و جابجایی فضایی کویر لوت در طول زمان (۲۰۱۷- ۱۹۷۷) با استفاده از تکنیک های سنجش از دور و سیستم های اطلاعات جغرافیایی می باشد.مواد و روش ها: در این مطالعه از سری زمانی داده های ماهواره ای لندست استفاده شد. برای این مطالعه از سه تصویر ماهواره لندست ۵ و ۷ (تصاویر جولای و آگوست بین سالهای ۱۹۷۷ تا ۲۰۱۷ ) بهره گرفته شد. بعد از انجام تصحیحات هندسی، رادیومتریک و اتمسفریک تصاویر و با استفاده از روش طبقه بندی نظارت شده مناطق تحت پوشش تپه های ماسه ای مشخص و تغییرات این پدیده بین سال های ۱۹۷۷ و ۲۰۱۷ با هم مقایسهشدند.یافته ها: با توجه به اینکه در بیابان لوت جهت وزش باد پادساعتگرد می باشد، لذا باد مواد ریزدانه حاصل از فرسایش کلوت ها در شرق بیابان لوت را به جنوب شرق کلوت ها منتقل و از آنجا با جهت جنوب غربی - شمال شرقی بر روی تپه های ماسه ای ریگ یلان بر جای می گذارد. مقایسه تصاویر ماهواره ای تهیه شده برای بازه زمانی مورد مطالعه (۲۰۱۷ -۱۹۷۷) نشان می دهد که تپه های ماسه ای از ۸۶۲۵ کیلومتر مربع در سال ۱۹۷۷ به ۸۸۶۵ کیلومتر مربع در سال ۲۰۱۷ افزایش پیدا کرده اند. همچنین محاسبه درصد تغییرات سطوح مربوط به تپه های ماسه ای نسبت به کل حوضه بیابان لوت نشان می دهد که در سال ۱۹۷۷ مساحت تپه های ماسه ای ۸/۵ ٪ درصد، در سال ۱۹۹۷ به ۱۲ % درصد و در نهایت در سال ۲۰۱۷ مساحت آن به میزان ۱۲/۵ % درصد رسیده است.نتیجه گیری: بر اساس نتایج حاصله از مطالعه داده های سنجش از دور ماهواره لندست، وسعت تپه های ماسه ای در ماه آگوست از ۸/۵ درصد در سال ۱۹۷۷ به ۱۲/۵ درصد در سال ۲۰۱۷ افزایش داشته است. بنابراین تغییرات افزایشی بودن تپه های ماسه ای که دلیل آن را می توان در فرسایش شدید بادی جستجو کرد در منطقه لوت دیده می شود.

کلیدواژه ها:

بیابان لوت ، تپه های ماسه ای ، سنجش از دور ، لندست ، جابجایی