اثربخشی پروژه های مقابله با بیابان زائی در حاشیه غربی دریاچه ارومیه

مقدمه: شاخص های مختلفی جهت بررسی اثربخشی پروژه های مقابله با بیابان زائی، بکار گرفته می شود. یکی از شاخص های پرکاربرد و جدید، «شاخص چندکارکردی اکوسیستم» می باشد. پژوهش حاضر، شاخص مذکور را با هدف بررسی اثر بخشی پروژه های مقابله با بیابان زائی، در نواحی مختلف اکولوژیک حاشیه غربی دریاچه ارومیه، ارائه نمود.مواد و روش ها: ابتدا، سایت های اکولوژیک مستقر در امتداد گرادیان اکولوژیک (گرادیان شوری)، از لحاظ تمامی متغیرهای اکولوژیکی، نرمال سازی شدند. در مرحله بعد، نمرات استاندارد شده همه متغیرها، جهت محاسبه شاخص، یکپارچه سازی و میانگین گیری شد. پس از محاسبه شاخص برای هر یک از سایت ها، همبستگی آن با ویژگی های خاک، مشخص و ویژگی های اثرگذار بر مقدار شاخص چندکارکردی اکو سیستم معرفی گردید. مقدار شاخص مذکور در نواحی مختلف اکولوژیک نیز مورد مقایسه قرار گرفت و ناحیه اکولوژیک برتر از این حیث، معرفی شد.یافته ها: در ناحیه اول اکولوژیک (فاصله دورتر از کانون شوری)، مقدار شاخص چندکارکردی اکو سیستم، کمتر از ناحیه سوم (فاصله نزدیک به کانون شوری) می باشد. در امتداد گرادیان اکولوژیک، از ناحیه اول به ناحیه سوم، اندازه صفات ساختاری و عملکردی قره داغ ( Nitraria schoberi)، بیشتر می شود. در نتیجه، اندازه شاخص چندکارکردی اکو سیستم که مبتنی بر اندازه صفات گیاهی است، بیشتر خواهد شد. این شاخص، بیشترین همبستگی مثبت را با درصد شن ،سدیم ،نسبت جذب سدیم و درصد سدیم تبادلی دارد. این ویژگی ها، ارتباط مستقیم با نیازهای اکولوژیک گونه قره داغ دارند. از اینرو، گونه قره داغ در ناحیه سوم اکولوژیک که خاک حالت شنی و سبک دارد، رشد بهتری داشته است. شاخص مذکور، بیشترین همبستگی منفی را با درصد سیلت، کربن آلی و فسفر قابل جذب دارد. فلذا، در ناحیه اول و دوم اکولوژیک که خاک حالت رسی و سنگین دارد، گونه قره داغ رشد موفق نداشته و اندازه صفات گیاهی آن، کمتر است. در نتیجه مقدار شاخص چندکارکری نیز نسبت به ناحیه سوم اکولوژیک، کمتر می باشد.نتیجه گیری: توانایی سایت های اکولوژیک برای حفظ سطوح بالایی از فرایندهای اکوسیستمی، در نتیجه عملیات مقابله با بیابان زایی، یکسان نمی باشد. مقدار عددی شاخص چندکارکردی اکو سیستم، تداعی کننده آن است که عملیات مقابله با بیابان زایی، در ناحیه سوم اکولوژیک، نقش مثبت بر عملکرد اکوسیستم داشته است ولی این نقش در نواحی اول و دوم، کمتر می باشد.

کلیدواژه ها:

بیابان زائی ، شاخص چندکارکردی اکوسیستم ، صفات گیاهی ، گرادیان اکولوژیکی ، ویژگی های خاک