بررسی مضامین ابیات عربی در تاریخ جهانگشای جوینی

تاریخ جهانگشای جوینی یکی از آثار مهم ادبیات فارسی در قرن هفتم میباشد که توسط عطاملک جوینی نوشته شده است. این تاریخ، وقابع مربوط به عصر مغولان را شرح و توضیح میدهد. یکی از ویژگی های متن تاریخ جهانگشا، استفاده از ابیات عربی در میان متن میباشد. این ابیات عربی با مضامین مختلفی در میان متن و برای اتفاقات و افراد متفاوتی مطرح شده اند. در حقیقت جوینی پس از بیان هر اتفاق تاریخی، برای توضیح بیشتر یا توصیف ملموس تر و دقیق تر اوضاع و شرایط از ابیات عربی بهره گرفته است. در این جستار با دقت و بررسی ابیات عربی تاریخ جهانگشا و معانی آنها از کتاب «شرح مشکلات تاریخ جهانگشای جوینی» از احمد خاتمی ، مضامین مختلف ابیات تقسیم بندی و توضیح داده شده است. همچنین جداولی برای ارائه آمار تعداد و درصد ابیات عربی در هر مضمون در انتهای مقاله، به مخاطبان عرضه شده است. مضامین ابیات عربی تاریخ جهانگشای جوینی عبارتند از: ۱) عشق و زنان، ۲) توصیف زمان، مکان و پدیده ها، ۳) برتری قدرت خداوند، ۴) برتری حق، ۵) نامردی و سختی روزگار، ۶) توصیف قدرت، شجاعت، جنگ و جنگاوری، ۷) تغییرات دائمی روزگار در موفقیت و شکست، ۸) مدح و توصیف خوبی های فرد، ۹) توصیه، پند و نصیحت، ۱۰) هجو و مذمت فرد، ۱۱) متفرقه. در میان این مضامین، مضمون «نامردی و سختی روزگار» از دیگر مضامین، ابیات عربی بیشتری را به خود اختصاص داده است و همین خود بیانگر شرایط سخت و فشار سنگین زندگی ایرانیان در دوران مغولان دارد. در نهایت جوینی از بیان هر یک از ابیات عربی در میان متن تاریخ جهانگشا، یک مضمون و مفهومی را قصد کرده است و ابیات عربی را نیز برای انتقال آن مضمون به صورت ملموس تر و دقیق تر به مخاطب عرضه میکند. در حقیقت ابیات عربی داخل متن، به ما اطلاعات بیشتری درباره اتفاقات تاریخی و اشخاصی که در تاریخ جهانگشا حضور دارند نمیدهد، بلکه همان اطلاعات گفته شده در متن را به صورت شفاف تر و شاید در مواردی با اغراق توصیف میکنند. امیدوارم این تقسیم بندی ابیات عربی تاریخ جهانگشای جوینی بر اساس مضامین و اهداف، اطلاعات مفیدی را به مخاطب عرضه نماید.

کلیدواژه ها:

ابیات عربی ، تاریخ جهانگشا ، مضامین ، جوینی ، اهداف