زندان نامه نویسی در حوزه ادبیات داستانی سالهای ۱۳۲۰-۱۳۳۲

زندان نامه نوع ادبی فراموش شده ای است که به توصیف زندان و رویدادهای آن اشاره دارد. حبسیه و یا زندان نامه تنها در اشعار مسعود سعد خلاصه نمی شود؛ در دوره معاصر نیز شاعران و نویسندگان زیادی در زندان ها محبوس شده و زندان نامه خلق کرده اند. زندانی شدن نویسنده ها و آزادی آن ها در دوره پهلوی، رابطه تنگاتنگی با مسائل و تحولات سیاسی داشته است؛ زیرا ادبیات در این دوره در خدمت اجتماع و سیاست بوده و طرح مشکلات اجتماعی و گاه سیاسی در داستان ها و مقاله ها، موجب دستگیری نویسنده ها شده است. در نقطه مقابل گاه تحولات سیاسی همچون جنگ، کودتا و انقلاب، در آزادی آنها تاثیر داشته است. برخی نویسنده های زندانی شده دوره مورد مطالعه (سال های ۱۳۳۲ -۱۳۲۰) در زندان به نگارش زندان نامه پرداخته اند، بعضی دیگر پس از آزادی، تجربه زندانی شدن خود را روایت کرده اند و گروهی نیز بدون تجربه زندان و گویا بنا بر شنیده ها، زندان نامه نوشته اند. نویسنده هایی نیز داریم که زندانی شده اند، اما شاید به عنوان نوعی واکنش، وقایع زندان را در آثار خود انعکاس نداده اند. نویسنده های زندانی شده یا زندان نامه نویس دوره رضاشاه پهلوی تا زمان سقوط حکومتش در سال ۱۳۲۰، علی دشتی، کریم کشاورز، جعفر پیشه وری، جلال آل احمد، بزرگ علوی و ابراهیم گلستان هستند. زندان نامه نویس های دوره به سلطنت رسیدن محمدرضاشاه پهلوی (۱۳۲۰) تا کودتای سال ۱۳۳۲ نیز عبارت اند از احسان طبری، محمود اعتمادزاده (م.ا.به آذین)، احمد محمود و غلامحسین ساعدی. توصیف زندان، بیان احساسات زندانی، رفتار زندان بان ها، انواع شکنجه، وضع بد غذا و بهداشت، اعتصاب و اعتراض، بی قانونی (پرونده سازی، محاکمه فرمایشی) و مسائل اجتماعی و سیاسی، بخشی از درون مایه های اصلی زندان نامه ها در این سال ها است.

کلیدواژه ها:

زندان نامه نویسی ، ادبیات داستانی ، دوره پهلوی ، نویسنده ، زندان