مروری بر پیامدهای زیست محیطی برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی

آب های زیرزمینی، به عنوان یکی از حیاتی ترین منابع آب شیرین، نقش بی بدیلی در تامین آب شرب، کشاورزی، صنعت و حفظ تعادل اکوسیستم ها ایفا می کنند. با این حال، در دهه های اخیر، برداشت بی رویه از این منابع ارزشمند، به یک چالش بزرگ زیست محیطی در سراسر جهان تبدیل شده است. این پدیده، که عمدتا ناشی از رشد جمعیت، توسعه ناپایدار کشاورزی، گسترش صنایع آب بر، تغییرات اقلیمی و ضعف مدیریت منابع آب است، پیامدهای گسترده ای برای اکوسیستم ها، کیفیت آب، و پایداری منابع آب دارد. برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی، به معنای استخراج آب با نرخی بیش از میزان تغذیه طبیعی سفره های آب زیرزمینی، منجر به افت سطح آب، خشک شدن چاه ها و قنوات، کاهش دبی رودخانه ها، فرونشست زمین، نفوذ آب شور به آبخوان های شیرین، کاهش کیفیت آب، و تخریب اکوسیستم های وابسته می شود. در ایران، به عنوان کشوری با اقلیم عمدتا خشک و نیمه خشک، این مسئله ابعاد بحرانی تری به خود گرفته است. با توجه به پیامدهای گسترده و جبران ناپذیر برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی، انجام پژوهش های جامع و هدفمند در این زمینه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. شناخت دقیق تر ابعاد مسئله، ارزیابی اثربخشی راهکارهای مدیریتی، توسعه روش های نوین پایش و مدیریت، آگاهی بخشی و جلب مشارکت عمومی، و کمک به سیاست گذاری و برنامه ریزی، از جمله ضرورت های انجام این پژوهش هستند. این مقاله مروری، با استفاده از روش پژوهش تحلیلی-توصیفی، به بررسی جامع پیامدهای زیست محیطی ناشی از برداشت بی رویه آب های زیرزمینی می پردازد. در این راستا، با استناد به مطالعات موردی متعدد و تحقیقات انجام شده در مناطق مختلف جهان (از جمله مطالعات انجام شده در ایران، ویتنام، هند و چین) و مرور مقالات علمی و گزارش های معتبر بین المللی، ابعاد مختلف این بحران مورد واکاوی قرار گرفته و راهکارهایی برای مدیریت پایدار منابع آب زیرزمینی ارائه می شود این پیامد ها شامل فرونشست زمین، که به زیرساخت ها اسیب می زند و خطر سیل را افزایش می دهد. کاهش کیفیت اب، که شامل نفوذ اب شور و افزایش غلظت الاینده ها است. تخریب اکوسیستم ها که شامل خشک شدن تالاب ها، رودخانه ها و اسیب به گونه های گیاهی و جانوری وابسته است. کاهش دبی رودخانه ها و چشمه ها و در نهایت ایجاد فروچاله ها که می تواند بسیار خطر افرین باشد.

کلیدواژه ها:

آب های زیرزمینی ، برداشت بی رویه ، پیامدهای زیست محیطی ، مدیریت منابع آب ، توسعه پایدار