"خودشناسی در فلسفه فارابی: تحقیقی در نظریه تحقق و تحول «خود» فردی و جمعی"

این پژوهش با عنوان "خودشناسی در فلسفه فارابی: تحقیقی در نظریه تحقق و تحول «خود» فردی و جمعی" به تحلیل و بررسی ابعاد مختلف نظریه فارابی در خصوص تحقق و تحول «خود» در دو سطح فردی و جمعی می پردازد. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی و تبیین آراء فارابی در زمینه ویژگی های وجودی انسان، فعلیت «خود» در عرصه فردی و جمعی، و همچنین تاثیر منابع معرفتی و فلسفی بر اندیشه های او است. این پژوهش از نوع تحلیلی-توصیفی است که به منظور تحلیل متون فلسفی فارابی و مقایسه آن با فلسفه یونانی، از روش های تطبیقی و تحلیلی استفاده شده است. برای تحقق این هدف، ابتدا به بررسی مفهوم خودشناسی در فلسفه یونانی پرداخته شده است. سقراط با شعار معروف «خود را بشناس»، خودشناسی را معادل دانایی می دانست و آن را زیربنای فضایل اخلاقی معرفی می کرد. افلاطون نیز در تفسیر خود از خودشناسی، آن را در قالب شناخت روح و بازیابی حقایق فراموش شده در عالم مثل قرار می داد. ارسطو، خودشناسی را در حیطه اخلاق و در قالب فضیلت دوستی مطرح کرده و بر نقش عقل و میانه روی دررسیدن به فضیلت تاکید داشت. سپس، نظریه فارابی در باب خودشناسی موردبررسی قرارگرفته است. فارابی خود انسان را موجودی متجسد از مراتب مختلف عالم وجود می داند که عناصر مادی، عقلانی و الوهیتی در آن همزمان حضور دارند. به عقیده او، خودشناسی از طریق عقل فعال و اتصال به مجردات ممکن می شود و سعادت انسان در گرو تجرد از ماده و رسیدن به کمال معنوی است. فارابی همچنین خودشناسی را بااخلاق و سیاست پیوند زده و سعادت فردی را به سعادت جمعی وابسته می داند. او مدینه فاضله را به عنوان محیطی ایده آل برای کسب فضایل و رسیدن به سعادت معرفی کرده و نقش رئیس فاضل (فیلسوف یا نبی) را در هدایت جامعه به سوی کمال و سعادت برجسته می سازد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که فارابی با تلفیق فلسفه یونانی و مبانی اسلامی، نظریه ای جامع از خودشناسی ارائه کرده است که در آن خود فردی و جمعی به عنوان دو بعد مکمل یکدیگر در نظر گرفته می شوند. او خودشناسی را راهی برای نیل به سعادت قصوی می داند که تنها از طریق تعلیم، تربیت و زندگی در اجتماع فاضل امکان پذیر است.

کلیدواژه ها:

خودشناسی ، فارابی ، سعادت ، مدینه فاضله ، عقل فعال ، فضیلت ، اخلاق ، سیاست.