بررسی روند تغییرات پوشش گیاهی علفزارهای نیمه استپی زاگرس

سابقه و هدف افزایش شناخت محیط زیست و تلاش برای مدیریت پایدار منابع طبیعی نیازمند مطالعه و پایش، در مقیاس های زمانی و مکان های گوناگون است. تغییرات مداوم را باید جزء جدایی ناپذیر هر اکوسیستم دانست. مراتع نیز به عنوان اکوسیستم های طبیعی از این موضوع مستثنی نیستند، ازاین رو ارزیابی و پایش مستمر مراتع به عنوان یک اصل مهم برای شناخت این عوامل در موضوع مدیریت مطرح است. این ارزیابی ها می تواند داده های مختلفی را برای ارزیابی و مدیریت مراتع در اختیار کاربران قرار دهد و زمینه ساز ابداع روش ها و فنون جدید برای ارزیابی و مدیریت مراتع باشد. بر این اساس، برای پایش روند و شدت تغییرات پوشش گیاهی به مدت ۴ سال، سایت گوراب واقع در استان اصفهان، ارزیابی و پایش شد. مواد و روش ها  سایت گوراب فریدون شهر اصفهان واقع در ۲۳۰ کیلومتری غرب شهر اصفهان و ۳۵ کیلومتری غرب شهرستان فریدون شهر است. فاکتورهای گیاهی مورد مطالعه در این پژوهش، شامل درصد تاج پوشش و میزان تولید گونه های گیاهی می باشد. همچنین درصد سنگریزه سطح خاک و درصد لاشبرگ نیز تعیین شد. ارزیابی پوشش گیاهی در پلات های ۱ مترمربعی ثابت که در سال اول از روش تصادفی- سیستماتیک و در سال های بعد در همان پلات ها با تعداد نمونه کافی و پراکنش مناسب نمونه ها در تیپ گیاهی تعیین شده در زمان آمادگی مرتع انجام شد. نتایج نتایج نشان داد میانگین ۴ ساله درصد تاج پوشش گیاهی سایت گوراب حدود ۲/۴۲ درصد می باشد که بیشترین و کمترین میزان پوشش به ترتیب مربوط به سال ۱۳۹۸ معادل ۴/۵۹ و سال ۱۴۰۰ برابر با ۶/۳۱ درصد است. میزان متوسط تولید در سایت مورد بررسی ۲/۱۳۷۴ کیلوگرم ماده خشک در هکتار است. تولید نیز مانند درصد تاج پوشش تغییرات بسیار زیادی را در طول ارزیابی ۴ ساله در سایت گوراب نشان می دهد، به طوری که در سال ۱۳۹۸ تولید به میزان ۱۹۵۷ کیلوگرم در هکتار می رسد و در سال ۱۴۰۰ با کاهش ۵۰ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۸ به ۷/۹۵۵ کیلوگرم در هکتار کاهش می یابد. نتایج آزمون همبستگی و رگرسیون نیز نشان داد که میزان بارندگی فصل رویش بیشترین همبستگی را با میزان تاج پوشش و تولید گیاهان منطقه داشته است. نتیجه گیری با توجه به اهمیت مراتع از بعد ارزش های زیست محیطی و خدماتی که به جامعه ارائه می دهند، مطالعه تغییرات مراتع از جهت عوامل مذکور و شناخت عامل تغییرات آن کمک موثری در جهت تدوین برنامه مدیریت اصولی و بهره برداری پایدار از مراتع فراهم خواهد کرد.

کلیدواژه ها:

پایش مرتع ، مدیریت مراتع ، تولید علوفه ، پوشش گیاهی ، سایت گوراب ، علفزار