عارف سیاسی در فیلمنامه «روز واقعه» بهرام بیضایی

بهرام بیضایی هنرمندی است که در برخی از آثار او عرفان ایرانی، نمودهایی دارد که البته به نظر می رسد عرفان در آثار وی، نمودی از خیال اندیشی ایرانی است و سیاست، زیرساخت اصلی این گونه آثار او به شمار می رود. اندیشمندان ایرانی، رویکردهای متفاوتی نسبت به عرفان دارند. آنان سه وجه: ۱. نفی ارتباط بین عرفان و سیاست ۲. تاثیر مثبت عرفان بر سیاست مطابق دیدگاه های جهان مدرن ۳. پیوند عرفان اسلامی با اندیشه های سیاسی را معرفی کرده اند که نشان از نسبت عرفان و سیاست دارد. نمود هنری سیاست از طریق خیال اندیشی عرفانی با توجه به ساحت متناقض نمای این دو موضوع، کاری بس دشوار است؛ اما بهرام بیضایی، عارف خاص خود را در هیئت فردی سیاسی به تصویر کشیده است. در پژوهش پیش رو کوشیده ایم به روش تحلیل محتوا و با تکیه بر مطالعه کتابخانه ای و اسنادی و کاربست چارچوب های نظری موجود در عرفان ایرانی- اسلامی، به خصوص اسفار اربعه ملاصدرا و نیز رویکرد ویتفوگل به استبداد شرقی، متن فیلمنامه «روز واقعه» را به عنوان مطالعه موردی تحلیل کنیم. نتایج پژوهش، بیانگر آن است که بهرام بیضایی در این اثر نمایشی با بهره گیری از عرفان و اسطوره، سلوک عارف را در پیوند با اقتصاد آبسالار شرق نشان داده است و شخصیت عارف در این اثر، وجه سیاسی غالب دارد. همچنین اسفار اربعه شبلی و گذر از هفت خان عرفانی، در واقع دستمایه ای برای آگاهی سیاسی و روشنگری در جامعه است.

کلیدواژه ها:

فیلمنامه ، بهرام بیضایی ، روز واقعه ، عرفان ، سیاست ، ملاصدرا ، ویتفوگل