ویژگیهای زمین شناسی و اکتشافی بوکسیت جاجرم (جنوب باختری خراسان شمالی- شمال باختری خراسان بزرگ)

کانسار بوکسیتی جاجرم که بزرگ ترین کانسار بوکسیت شناخته شده در ایران می باشد، در زون ساختاری رشته کوه البرز واقع شده است. در این منطقه، دو افق بوکسیتی به نامهایB وA  تشکیل شده است. سنگ بستر  افق A را کربناتهای سازند مبارک و سنگ پوشش آن را سازند نسن تشکیل می دهد. افق بوکسیتی B که کانسار جاجرم را تشکیل می دهد، بر روی دولومیتهای سازند الیکا قرار گرفته و توسط سازند شمشک پوشیده شده است. همبری مشخص بوکسیت با این دو سازند بر یک منبع مستقل تامین کننده بوکسیت دلالت دارد. وجود ریخت شناسی ناهماهنگ همراه با ساختارهای زمین ساختی، از ویژگیهای مهم کانسار جاجرم است. گسلهای تشکیل شده در دو جهت خاوری- باختری و شمالی- جنوبی، ماده معدنی به طول ۱۶ کیلومتر را به چهار زون زمین ساختی تقسیم کرده است . بررسیهای انجام شده نشان می دهد که حرکات زمین ساختی تاثیر بسزایی بر کیفیت و کانی شناسی بوکسیت داشته اند، به گونه ای که کارستهای ایجاد شده بیشتر در امتداد صفحه گسل بوده و بین کیفیت بوکسیت با ستبرای آن (ژرفای کارستی) ارتباط مستقیمی وجود دارد. تشکیل بوکسیت بسیار سخت و فراورده دیاسپوری به جای بوهمیت و گیبسیت و تکرار لایه های بوکسیت از نتایج این فرایندهای زمین ساختی است. لذا این بوکسیت سخت دیاسپوری تاثیر قابل توجهی بر فرایند تولید آلومینا خواهد داشت. وجود نیمرخهای ثابت در لایه های بوکسیت (کائولین- بوکسیت سخت- بوکسیت شیلی-کائولن) در کلیه کارستها و حفاریها مشاهده می شود. البته ماهیت کائولن بالایی و پایینی با یکدیگر تفاوت دارد. تغییرات شدید ترکیب شیمیایی بوکسیت ( اکسید آلومینیم بین ۳۰ تا ۶۰ درصد و اکسید سیلیسیم بین ۵ تا ۳۹ درصد ) از ویژگیهای خاص  بوکسیت جاجرم است.  در نهایت، مطالعات فوق وجود یک بوکسیت دیاسپوری  با بیش از ۲۲ میلیون تن ذخیره تا ژرفای ۲۵۰متر در امتداد لایه ماده معدنی و کیفیت بین ۴۷ تا ۴۸ درصد Al۲O۳ و حدود ۱۰ درصد  SiO۲ را به طور میانگین  تایید می کند.

کلیدواژه ها:

بوکسیت ، بوکسیت جاجرم ، ویژگی اکتشافی ، ویژگی زمین شناسی ، دیاسپور