تحقق عدالت در پرتو موازین فقهی

عدالت به عنوان یکی از ارزش های بنیادین دین اسلام، نقش محوری در نظام های حقوقی، اخلاقی و اجتماعی ایفا می کند. قرآن کریم عدالت را معیار رفتارها و نظام خلقت معرفی کرده و فقه اسلامی آن را ملکه ای نفسانی برای رعایت تقوا و پایبندی به واجبات می داند. این پژوهش با بهره گیری از روش های کتابخانه ای و با روش توصیفی و تحلیلی، به بررسی مفهوم عدالت از منظر منابع اصلی فقه شامل کتاب، سنت، اجماع و عقل پرداخته است. عدالت در قرآن و سنت نبوی، اصول گسترده ای را دربرمی گیرد و بر ضرورت رعایت آن در تمامی سطوح فردی و اجتماعی تاکید دارد. یافته های تحقیق نشان می دهد که عدالت در فقه اسلامی معنایی پویا داشته و مبنای قواعدی چون «لا ضرر» و «لا حرج» است. همچنین، عدالت به عنوان معیاری برای استنباط احکام در موارد ابهام قانونی کاربرد دارد. علاوه بر این، نقش عقل در تبیین و تحقق عدالت مورد تاکید قرار گرفته است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که عدالت اسلامی، به عنوان یک اصل پویا، توانایی پاسخ گویی به نیازهای متغیر جامعه را داشته و ظرفیت استنباط احکام جدید را در نظام حقوقی اسلام فراهم می آورد.

کلیدواژه ها:

عدالت ، فقه اسلامی ، قرآن ، سنت ، عقل ، حقوق ، اخلاق