مکان شناسی محاکم دادرسی در دولت های متقارن

در زمان پیامبر(ص) دادگاه و محکمه قضایی به شکل کنونی نبود و جلسه دادرسی به صورتی ساده و تنها با مراجعه طرفین دعوی در محل حضور ایشان برگزار می شد. این سنت در دوره خلفای ثلاثه و امامت علی(ع) و سالها پس از آن نیز ادامه داشت. اما با توسعه قلمرو اسلامی، رشد تعاملات اجتماعی و گسترش تشکیلات قضایی، بتدریج محل برگزاری محاکم شاهد تغییراتی گردید و مکان های مختلفی را شامل شد. مکان شناسی محاکم قضایی در دولت های متقارن، موضوع این مقاله است که درآن تحولات موضوع با شواهد تاریخی بررسی و به جنبه های مختلف آن پرداخته شده است. سوال اصلی مقاله این است: مکان یابی جلسات محاکمه و دادرسی در حکومتهای متقارن، چه روندی را طی کرده و شاهد چه تغییراتی بوده است؟ بررسی بعمل آمده نشان می دهد: همگام با توسعه نهاد قضا، اگرچه مکان برگزاری محاکم، از شکل مراجعه مستقیم، حضور در مسجد و منزل قاضی، بتدریج جایگاههای مختلفی را همراه با ترتیباتی منظم در چگونگی حضور قاضیان، مدعیان ، کاتب و دیگر عوامل قضایی به خود اختصاص داد، اما همزمان و بالضروره مساجد، دوایر حکومتی ومکانهای عمومی همچنان کارکرد قضایی خود را نیز حفظ کردند، ولی این ترتیبات، دسترسی آسان مردم برای تظلم و دادخواهی را به شکلی مساوی و آسان فراهم نساخت. این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه ای و به روش توصیفی- تحلیلی، صورت گرفته است.

کلیدواژه ها:

دولتهای متقارن ، جلسات دادرسی ، تشکیلات قضائی ، محاکم ،