گونه شناسی مساجد دوره قاجار، پهلوی و معاصر شهر کرمانشاه با تاکید بر مطالعات فرهنگی

معماری مساجد تاریخی ایرانی، به هویتی تداوم یافته در طول زمان دست یافته و با تغییر الگوهای فرهنگی و گرایش به مدرنیسم دچار گسست در هویت کالبدی شده­اند. مساجد در شهر کرمانشاه از دوره قاجار تا پهلوی منطبق بر سنت گرایی و در دوره معاصر با ویژگی های مدرنیسم ساخته­ شده­اند. هدف این پژوهش شناسایی گونه های مساجد کرمانشاه و بررسی تاثیر تغییر الگوهای فرهنگی بر معماری آنان می باشد. گردآوری اطلاعات میدانی و اسنادی و روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است. با مطالعه مساجد سنتی ۸ مسجد دوره­ی قاجار و ۴ مسجد دوره­ی پهلوی قابل بررسی می­باشند. با توجه به تنوع گونه­ها ۷ مسجد انتخاب و بررسی شد. نتایج نشان داد که گونه های مساجد مجموعه­ای از کنش­های فرهنگی است که از طریق بازنمایی در کالبد، مفاهیم را منتقل می­کنند. مساجد قاجار عموما دارای شبستان و از سه الگوی مساجد شبستانی حیاط­دار، مساجد حیاط­مرکزی­دار دارای حجره و ایوان و مساجد حیاط­مرکزی­دار دارای حجره تبعیت می­کنند. این تنوع در سبک، در دوره پهلوی کمتر شده و در این دوره مساجد شبستانی با حیاط مرکزی دارای حجره و ایوان و مساجد برونگرا مشاهده گردید. بسیاری از عناصر مساجد ازجمله ورودی، صحن، شبستان، محراب، مناره و... در مساجد دوره قاجار و پهلوی دیده شد که نشان دهنده حضور سنت گرایی در معماری این مساجد بوده است. تنوع فضاها و رنگ در تزئینات دوره پهلوی کم شده و مساجد به شیوه برونگرا ساخته شده­اند. مساجد معاصر برونگرا و به چهار گونه سنتی (محلی)، سنتی یا مرسوم، کلاسیک نوین اسلامی، معاصر یا مدرن التقاطی مشاهده گردید که در تمام این گونه­ها حضور مدرنیست مشاهده می­شود.

کلیدواژه ها:

مساجد سنتی ، مساجد شبستانی ، مساجد حیاط دار مرکزی ، مساجد معاصر ، مساجد التقاطی