منظر تاریخی قلعه شهر ماکو به روایت متون تاریخی و سفرنامه ها

امنیت از ضروریات حیات انسانی است که بدون آن شکل گیری جوامع انسانی و حیات و تداوم آنها غیر ممکن به نظر می رسد. از مهمترین عوامل تامین کننده امنیت در گذشته پوشش های مناسب ، مستحکم و تدافعی بوده است . یکی از نقاطی در تاریخ طبیعی ، سیاسی و فرهنگی منطقه در عرصه ی معماری دفاعی ایرانی قابل مطالعه بوده و به دلیل صعب العبوربودن تقریبا دست نخورده باقی مانده است ، مجموعه ی قلعه ی قبان ماکو با برج و باروهای مستحکم و مشرف به شهر کنونی است که جزو معماری زیرصخرهای ایران هم محسوب می شود، اما همچنان بخش بسیاری از ساختارهای معماری آن در زیر لایه های فرسایشی صخره قرار دارند. محدوده قلعه از کوه قیه که قلعه در زیر سایبان آن قرار دارد شروع می شود و تا خیابان طالقانی شهر جدید ماکو ادامه دارد. این قلعه در گذشته بافت اصلی شهر با حصارها، برج و باروهای بلند، پادگان نظامی و مراکز اقامتی و خدماتی را شامل می شده است . از آنجایی که منطقه در مسیر ورود و خروج سیاحان و جهانگردان و جغرافی نویسان به سرزمین ایران قرار داشته ، مورد توجه آنان قرار گرفته و در اسناد مکتوب و مصور آنها می توان اطلاعات ظریف ، دقیق و جزئی بسیاری درباره کالبد بنا و شهر ماکو ، مسائل اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و حتی سیاسی یافت که در بسیاری از منابع ، کم ترین اطلاعی از آنها در دست نیست . این مقاله با بررسی پنج کتاب در حوزهی تاریخ و جغرافیا و هفت سفرنامه ی تاریخی ( یک مورد از دوران تیموری و شش سفرنامه متعلق به دوره قاجار) می کوشد تا تصویر روشنی از ناگفته های منظر تاریخی قلعه شهر ماکو را با تکیه بر این اسناد که از سیاحان و جغرافی نویسان باقی مانده است ، ارائه دهد.

کلیدواژه ها:

قلاع و استحکامات ، منظر تاریخی ، سفرنامه ، قلعه قبان ، ماکو