بررسی کتیبه منسوب به ابراهیم سلطان در بنای خدایخانه مسجد عتیق شیراز

مسجد عتیق شیراز (۲۸۱ه.ق).به جز نقش عبادتگاهی ، جایگاه تدریس و محل قضاوت نیز بوده است و از دیر باز مورد توجه امیران و حاکمان قرار می گرفته است .بنای "بیت الصحف "۱ مشهور به " خدایخانه "، عمارت چهار گوشی است که در صحن مسجد قرار گرفته است و دارای انواع تزئینات سنگی ، گچی و کاشی معرق است . بنای خدایخانه به عنوان یک نمونه بی نظیر در مساجد دوره اسلامی می باشد. به طوری که علی سامی در کتاب» شیراز شهر جاویدان«، اظهار دارد که نمونه بنای خدایخانه در هیچ مسجدی یافت نمیشود. از میان کاتبان کتیبه های متعدد بر بنای خدایخانه ، کتیبه ثلث سنگ و کاشی دور تا دور پیشانی بنا به قلم عبداالله صیرفی ۲(۷۵۲ه.ق)، کتیبه سنگی پیر محمد شیرازی ۳ به خط ثلث بر دو طرف ورودی دیوار شمالی و کتیبه ثلث حجاری شده طاق نمای غربی دیوار شمالی منسوب به ابراهیم سلطان از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. با توجه به اهمیت کتیبه منسوب به ابراهیم سلطان به عنوان یکی از آثار به جا مانده از دوره تیموری ، در این مقاله با فرض کتابت این اثر توسط ابراهیم سلطان بر اساس ادله موجود، علاوه بر بررسی اصول ترکیب بندی ، تناسبات و کرسی بندی کتیبه ، به مقایسه تطبیقی این اثر با دیگر آثار قرآنی ابراهیم سلطان پرداخته و به شیوه تحقیق تفسیری تاریخی سعی شده به ویژگی های کتیبه نویسی این خوشنویس تیموری دست یابیم . در این مسیر از دیگر کتیبه های رقم دار ابراهیم سلطان نیز استفاده شده است . بر اساس نتایج پژوهش حاضر، کتیبه ها علاوه بر معنا و مفهوم ، از بعد بصری نیز حائز اهمیت می باشند چرا که نماد قدرت شاهی در دوران تیموری بوده اند، در نتیجه انجام فنون هنری همچون کرسی بندی ، جابجایی کلمات بین سطرها، کشیدگی برخی حروف همچون »الف « و استفاده از خط ثلث همگی گویای ذوق هنری کاتب آن می باشد که در آثار قرآنی به ندرت یافت می شود.

کلیدواژه ها:

ابراهیم سلطان ، ثلث نگاری ، کتیبه ، خدایخانه ، مسجد عتیق شیراز