واکاوی تغییرات کاربری اراضی در سکونتگاه های روستایی منطقه کلان شهری تهران مورد مطالعه: شهرستان شهریار

یکی از فعال ترین پدیده ها روی زمین تغییر کاربری اراضی است. مقاله پیش با رهیافت پراگماتیسم و مطالعات میدانی مبتنی بر روش های مشارکتی و با نگاه تبیینی-اکتشافی به دنبال بررسی و شناخت تغییر کاربری اراضی سکونتگاه های روستایی ناحیه شهریار در طی دوره زمانی ۱۰ ساله (۱۴۰۰-۱۳۹۰) و همچنین شناخت عوامل درونی و بیرونی موثر بر ایجاد چنین تغییری است. در راستای هدف مد نظر، پردازش تصاویر ماهواره ای نشان می دهد در سال ۱۳۹۰، اراضی انسان ساخت ۶۵/۹۵۰۲ هکتار (۲۳ درصد) از کل مساحت شهرستان را به خود اختصاص داده است. در سال های ۱۳۹۵ و ۱۴۰۰ نیز به ترتیب ۱۴/۱۰۳۵۸ هکتار (۲۶ درصد) و ۹۰/۱۱۰۹۳ هکتار (۲۷ درصد) از اراضی متعلق به کاربری انسان ساخت است. مساحت اراضی زراعی از ۸۸/۵۵۳۱ هکتار (۱۳ درصد) در سال ۱۳۹۰ به ۹۱/۴۳۴۷ هکتار (۱۰ درصد) در سال ۱۳۹۵ کاهش یافته است. البته این روند نزولی تا سال ۱۴۰۰ نیز ادامه دارد. علاوه بر همه این ها کاربری اراضی سایر در بازه زمانی ۱۴۰۰-۱۳۹۰، کاهش داشته است. نتایج حاصل از تحقیقات میدانی نشان داد که ضعف تعاملات سازمانی، مجاورت فضایی با کلان شهر، بحران در مدیریت منابع آب، رشد سوداگری زمین و بهره وری پایین بخش کشاورزی به عنوان عوامل درونی و توسعه مدیریت فضایی چند مرکزی، رانت قدرت در نظام سیاست گذاری و برنامه ریزی، اقتصاد نفت محور، توسعه اقتصاد صنعتی، خزش کلان شهری، پس زدگی جمعیتی کلان شهر تهران و پایین بودن ظرفیت نهادی به عنوان عوامل بیرونی بر تغییر کاربری اراضی منطقه موثر هستند. در این خصوص پیشنهادهایی برای جلوگیری یا کند کردن روند حاضر ارائه شده است.

کلیدواژه ها:

تغییر کاربری اراضی ، کلان شهر تهران ، سکونتگاه های روستایی پیرامونی ، شهرستان ، شهریار