پلتفرمی شدن و داده ای شدن دانشگاه؛ چالش ها و فرصت ها برای آموزش عالی

هدف این مقاله مطالعه نحوه شکل پذیری بخش آموزش عالی به وسیله فرایند پلتفرمی شدن است. فرایند پلتفرمی شدن که به طور خاص از حدود یک دهه گذشته آغاز شده است، سبب ظهور جامعه پلتفرمی شده است. پلتفرمی شدن به معنای نفوذ سازوکارها و منطق پلتفرم های بزرگ دیجیتال و رسانه های اجتماعی به ابعاد گوناگون فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه است. بخش آموزش، آموزش عمومی و آموزش عالی نیز از فرایند متاثر شده است؛ بنابراین، مسئله اصلی این مقاله، مطالعه چالش ها و فرصت های ناشی از پلتفرمی شدن آموزش عالی است. این مقاله به روش مرور نظام مند انجام شده است. برای ترکیب نتایج مطالعات گوناگون از روش سنتز مضمونی استفاده شده است. به این منظور، کلیه مقاله های علمی منتشر شده طی سال های ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۳ گردآوری و تحلیل شدند. بر این اساس، جست وجو در کلیه پایگاه های اطلاعاتی دردسترس انجام شد. فرایند جست وجو به وسیله اصطلاحات مرتبط با هدف پژوهش انجام شد. در این مرحله تعداد ۱۳۲ مقاله یافت شد. سپس، مراحل گوناگون غربال گری طی شد و مقاله ها برای بررسی اینکه واجد شرایط تحلیل هستند یا خیر ارزیابی شدند. درنهایت تعداد ۱۷ مقاله برای تحلیل نهایی برگزیده شدند. این مقاله ها مورد ارزیابی قرار گرفتند و بخش یافته های آنها بر اساس روش سنتز مضمونی تحلیل شدند. پس از طی این مرحله مضمون های تحلیلی نهایی استخراج شد. نتایج نشان داد که ترکیب فزاینده سازوکارهای پلتفرمی با آموزش پیامدهای مختلفی برای آموزش عالی دارد که مهم ترین آن ها شامل ارتقای کارایی و نیز تحول آن از مدیریت دانشگاه به سمت حکمرانی دانشگاهی است. از سوی دیگر، بازاری شدن فزاینده دانشگاه و تطابق آموزش عالی با مدل کسب وکار داده مبنا و تبدیل شدن دانشگاه به یک جامعه نظارتی از مهم ترین پیامدهای داده ای شدن آموزش عالی است. درنهایت باید گفت با وجود برخی نویدها، پلتفرمی شدن آموزش عالی پیش از پیش، استقلال و عاملیت دانشگاهیان را به مخاطره می افکند و سبب سیطره سازوکار حکمرانی شرکتی جهانی بر نهاد دانشگاه می شود.

کلیدواژه ها:

آموزش عالی ، دانشگاه ، پلتفرمی شدن ، داده ای شدن ، مرور نظام مند