بچه دیو تاملی دیگر در زادن و طرد زال

شاهنامه فردوسی سرشار از درونمایه های آشکار و پنهان اساطیری ای است که امروزه از میان رفته یا با دگرگونی های متعدد توام شده، به گونه ای که شناخت آن ها نیازمند تامل و گاه بهره گیری از حوزه های فرهنگ غیر رسمی است. برخی از این درونمایه ها، باورها، آداب و رسومی که در اطرافشان شکل گرفته، در شاهنامه در قالب شکل های هنری و به شکل آرایه های ادبی مجاز، استعاره، کنایه و نماد بیان شده است. از این رو تعیین مصداق هنری این نوع اصطلاحات مانع از رسیدن به عمق معنایی شان می شود. اصطلاح بچه دیو که برای توصیف زادن نامتعارف و طرد زال به کار رفته، از این نوع تعابیر است. در گفتار حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با روش تحلیل محتوا، معانی پنهان و باورهای اساطیری مربوط به بچه دیو مورد واکاوی واقع شد و این نتیجه به دست آمد که تصور تعویض زال با همزاد وی و یا مشارکت اهرمن در زایش زال سبب شوم تلقی شدن وی شده و لذا او را از جامعه دور کرده اند تا یا از بین برود و یا با گذراندن فرایندی پیچیده و نمادین زال حقیقی جایگاه خود را بازیابد و مجددا به جامعه برگردد و بدین ترتیب کشور و تبار وی از آسیب موجودات اهریمنی و زیانکار در امان بمانند.

کلیدواژه ها:

شاهنامه ، زال ، بچه دیو ، اهریمن ، بازگشت قهرمان