جنگ استعارگان تحلیلی جامعه شناختی از مواجهه با استعاره های توسعه در ادبیات داستانی ایران

پژوهش حاضر تلاش می­کند مواجهه با استعاره های توسعه در برخی متون داستانی برگزیده در ایران را با رویکردی جامعه­شناختی تحلیل کند. در این راستا، به دو منظومه استعاری پزشکی و مهندسی توجه می­شود که از عصر مشروطه تاکنون در ایران غالب بوده­اند. در این دوره، آثار ادبی چندی پدید آمده­اند که با شکل هایی از مقاومت، نظام های استعاری مذکور را به چالش کشیده­اند. این نوشتار، به این مواجهه می­پردازد و با تکیه بر نظریه استعاره لیکاف و متاثر از جامعه شناسانی چون گیدنز و دستاوردهای تاریخ­نگارانی چون توکلی طرقی، به تحلیل داستان های برگزیده از نویسندگان مشروطه تا دوره متاخر می­پردازد. نتیجه پژوهش، نشان می دهد که در عصر پهلوی و پس از ایجاد فاصله میان روشنفکران و دولت، الگوهایی از مقاومت استعاری در مقابل گفتمان توسعه در ادبیات داستانی ظاهر شد. با تغییر نظام استعاری توسعه، این مقاومت به شکلی دیگر تداوم یافت. حتی در برخی موارد، ادبیات داستانی، علاوه بر نقد نظام­های استعاری، امکان اشاره به الگوهای استعاری آینده و نیز رخدادهای آتی را یافت. این امر علاوه بر نشان دادن توانایی­های امر ادبی، بار دیگر ناکارآمدی نظریه­هایی را که با نادیده گرفتن منطق امر ادبی، آن را به مثابه بازتاب صرف امر اجتماعی، اقتصادی یا سیاسی قلمداد می­کنند، نشان می­دهد.

کلیدواژه ها:

توسعه ، استعاره ، رمان ، جامعه شناسی